RĘKOPISY ILUMINOWANE

Do dziedzictwa kulturowego wielkiej wartości zaliczyć trzeba liczący ok. 200 dzieł zbiór średniowiecznych i renesansowych rękopisów iluminowanych.

Cenne i piękne księgi o różnej tematyce, ozdobione przy użyciu technik malarskich i kaligraficznych, w zależności od proweniencji, dzielą się na kilka zespołów. Ich część należącą pierwotnie do muzeum, którą w pierwszym trzydziestoleciu XIX w. oglądać można było w Świątyni Sybilli i Domu Gotyckim w Puławach, eksponowano ostatnio na wystawie: "Puławska kolekcja rękopisów iluminowanych księżnej Izabeli Czartoryskiej" i opublikowano w towarzyszącym jej katalogu (Muzeum Narodowe w Krakowie, 2001).

Na szczególną uwagę wśród nich zasługują: "Traktat o formach i przepisach turniejowych" autorstwa René d’Anjou, piękne modlitewniki, cenny egzemplarz "Powieści o róży" a także rękopis liturgiczny – lekcjonarz wykonany w Kolonii, w kręgu wybitnego malarza Stephana Lochnera.

Druga grupa książek, pozyskana przez księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego, od samego początku włączona była do zbiorów bibliotecznych. Należą do niej niezmiernie cenne dzieła zakupione wraz z częścią zbiorów Tadeusza Czackiego - "Złoty Kodeks Pułtuski" z XI w., a także "Pontyfikał biskupa Erazma Ciołka" – arcydzieło krakowskiego malarstwa książkowego u progu renesansu oraz "Brewiarz" należący do króla Polski Zygmunta III Wazy, iluminowany w Italii pod koniec XV w.

Trzeci, niemniej ważny zespół średniowiecznych rękopisów iluminowanych trafił do Biblioteki Czartoryskich za sprawą księcia Władysława Czartoryskiego, kolekcjonera pozostającego w kontakcie z europejskim rynkiem antykwarycznym i zbieraczami galicyjskimi. Zawdzięczamy mu m.in. modlitewnik francuskiej damy Agnès de Kiquemberg, wykonany w kręgu wybitnego iluminatora paryskiego - Mistrza Marszałka Boucicaut.

Przechowywane w dziale rękopisów, iluminowane kodeksy nie utraciły właściwego sobie charakteru dzieł malarstwa, stąd też zyskują one opracowanie naukowe metodami historii sztuki, którego wyrazem są przygotowywane katalogi.

ARCHIWUM RODZINNE

Czartoryscy posiadali także Archiwum Prywatne, przechowywane w apartamentach rodziny do 1950 roku, najpierw w Paryżu, a później w Krakowie; dziś już ogólnodostępne. Znajdują się w nim akta osobiste członków rodu oraz osób w różny sposób powiązanych z Czartoryskimi, z ich działalnością polityczną, kulturalną, społeczną czy gospodarczą. Znajdują się tutaj m.in. –akt darowizny murów miejskich na potrzeby muzeum (1874 rok) oraz dyplom honorowego obywatela miasta Krakowa dla Władysława Czartoryskiego (1880 rok).

Znajduje się tu również kolekcja dotycząca powstania, zawartości i funkcjonowania Muzeum i Biblioteki Książąt Czartoryskich w Puławach, Paryżu, Sieniawie, Kórniku i Krakowie. Składają się nań katalogi, spisy i inwentarze biblioteki i muzeum, kwity i świadectwa zakupu muzealiów, druków i rękopisów, korespondencja z pracownikami i dyrektorami Zarządu Zbiorów, właścicielami różnych kolekcji i antykwariuszami na ziemiach polskich i poza jej granicami, księgi czynności oraz księgi zwiedzających i korzystających ze zbiorów, a z czasów II wojny światowej protokoły konfiskat i rewersy zabranych dzieł.

Inna część archiwum związana jest z działalnością gospodarczą Czartoryskich tzw. Archiwum Gospodarcze (Ekonomiczne). Składało się ono z akt prawno - majątkowych oraz dokumentacji do działalności gospodarczej w kluczach i latyfundiach Czartoryskich i rodów spokrewnionych.

Kierownik działu: Janusz Nowak (st. kustosz dyplomowany)
e-mail: jnowak@mnk.pl