Gabinet Numizmatyczny został założony w 1883 roku. Początkowo jego zbiór był bardzo skromny, a rozrastał się głównie dzięki hojności prywatnych ofiarodawców. Darowizna kolekcji Emeryka Hutten-Czapskiego dokonana w 1903 roku spowodowała radykalną zmianę rangi Gabinetu, który stał się właścicielem najbardziej reprezentatywnego zbioru monet i medali polskich z szeregiem unikatów (wystarczy wymienić denar Bolesława Chrobrego GNEZDVN CIVITAS oraz dukat Władysława Łokietka). Kolekcji towarzyszył starannie opracowany katalog - ceniony i używany do dziś. Wkrótce napłynęły dalsze dary, w tym zespoły monet pochodzące ze skarbów (Dzierznica, Pełczyska). Obiekty pozyskiwano także dokonując zakupów (m.in. na aukcjach w Niemczech) oraz wymieniając dublety. Po II wojnie Gabinet wzbogaciły się o kolejne darowizny, m.in. Karola Halamy - monety antyczne, Jadwigi i Andrzeja Kleczkowskich (po Zygmuncie Zakrzewskim) - cenne monety piastowskie, czy w ostatnich latach Lecha Kokocińskiego - m.in. kolekcja monet antycznych i fałszywych.

Obecnie zbiór Gabinetu liczy około 100 tysięcy obiektów. Składają się na niego m.in.: monety antyczne (ok. 9000), polskie i obce (ok. 49 300, m.in. średniowieczne niemieckie, anglosaskie i czeskie), medale (ok. 6 900), medaliki religijne (2646 sztuk), banknoty (ok. 13 160), varia (ok. 5000 obiektów, w tym m.in. unikatowy zestaw dziewiętnastowiecznych stempli majnertowskich, służących do fałszowania monet mennicy warszawskiej, czy pieniądz egzotyczny), a także monety zastępcze i prywatne.

Spośród obiektów antycznych na uwagę zasługują monety greckie epoki archaicznej, aleksandryjskie oraz celtyckie. Najliczniej reprezentowane są monety cesarstwa rzymskiego.

W zbiorze monet polskich szczególnie cenny jest zespół denarów pierwszych Piastów, brakteatów hebrajskich Mieszka III, groszy Kazimierza Wielkiego, pierwszych polskich monet złotych i talarów oraz donatyw gdańskich i toruńskich (XVI-XVII wiek). Z grupy numizmatów historycznie z Polską związanych trzeba wymienić monety krzyżackie, pochodzące z lenn nadbałtyckich oraz sasko-polskie.

Dość licznie reprezentowane są banknoty. Spośród polskich należy wyróżnić pierwsze rodzime pieniądze papierowe z czasów powstania kościuszkowskiego 1794 roku.

Kolekcja medali (XVI-XX wiek) obejmuje przede wszystkim medale polskie (królewskie i prywatne) oraz obce, głównie jednak wiążące się w jakikolwiek sposób z Polską. Znajdują się w niej dzieła najwybitniejszych artystów tej dziedziny sztuki: Samuela Ammona, Sebastiana Dadlera, Jana Filipa Holzhaeussera i Christiana Wermutha.

Zbiory numizmatyczne są udostępniane do celów badawczych oraz osobom szczególnie zainteresowanym po uprzednim porozumieniu z pracownikami Gabinetu .

Kierownik działu: dr hab. Jarosław Bodzek, jbodzek@mnk.pl
tel. +48 (012) 433-58 50, + 48 (012) 433-58-51
e-mail: numizmatyka@mnk.pl