Kolekcja Militariów
fot. Jacek Świderski - Pracownia Fotograficzna MNK
Kolekcja Militariów
Zapoczątkowana pierwszymi darami w końcu XIX wieku, a prowadzony przez takich znawców tematu jak prof. Zbigniew Bocheński, dr Stanisław Kobielski czy dr Irena Grabowska, kolekcja militariów rozrosła się do około 11 tysięcy eksponatów obejmujących różne dziedziny bronioznawstwa. Gromadzi obecnie wiele cennych pamiątek narodowych i światowych, będących świadectwami nie tylko słynnych bitew odbytych przez Polaków, ale stanowiących także pamiątki po znanych dowódcach: Stanisławie Jabłonowskim, Stefanie Czarnieckim, Józefie Piłsudskim i wielu innych. Uzupełniany dzięki darom znanych kolekcjonerów i wielu pojedynczych osób, a także, choć w mniejszym stopniu, dzięki depozytariuszom (m.in. Uniwersytet Jagielloński, Instytut gen. Sikorskiego w Londynie) i bieżącym zakupom, posiada wiele cennych eksponatów najwyższej światowej klasy.
Najpiękniejszy zespół zabytków stanowi broń używana od połowy XVI do końca XIX stulecia. Nie brak tu zwykłej broni użytkowej, jak i prawdziwych dzieł sztuki - bogato inkrustowanych, złoconych, trawionych, różnego rodzaju zbroi, broni białej i palnej.
Cenną część zbioru stanowią zbroje husarskie z drugiej połowy XVII stulecia, do dziś budzące zainteresowanie na całym świecie. Wspomnieć należy o szablach, których krakowskie Muzeum posiada sporą kolekcję, poczynając od najstarszych, węgiersko-polskich, rozpowszechnionych w naszym kraju za czasów Stefana Batorego, aż do typowo polskich, które ewoluowały przez dwa stulecia i miały znaczny wpływ na rozwój szabel europejskich. Są wśród nich okazy pięknie zdobione przez wytrawnych mistrzów ormiańskich, jak i posiadające, dzięki inskrypcjom na głowniach, charakter pamiątkowy lub dewocyjny. Całości dopełniają insygnia władzy wojskowej: wysadzane drogimi kamieniami złocone buzdygany oraz, będący unikatem w skali światowej, osadzony na długim, pięciometrowym drzewcu znak hetmański należący niegdyś do rodu Lubomirskich z Wiśnicza. Na szczególną uwagę zasługuje zbroja-karacena po Stanisławie Jabłonowskim, hetmanie wielkim koronnym, uczestniku bitew pod Chocimiem i Wiedniem. Licznie reprezentowana jest broń biała w postaci szpad z Włoch, Niemiec i Francji, a w Polsce rozpowszechniona na dworze saskich elektorów - Augustów II i III.
Broń palną możemy podziwiać począwszy od najstarszych okazów szesnastowiecznych, poprzez rzadkie i cenne dzieła niemieckich, francuskich i polskich rusznikarzy tworzących w wiekach następnych. Nie brak wyrobów sygnowanych nazwiskami najwyższej klasy rzemieślników: Andrzeja Kownackiego, Eligiusza Colette'a, Szomańskiego z Tulczyna, Ignacego Höfelmajera. Znajdziemy tu zabytki zaskakujące budową i konstrukcją, a nawet wywołujące niekiedy lekki uśmiech na twarzy: kombinowane z bronią palną topory i maczugi, strzelające laski czy robiące wrażenie olbrzymie kilkulufowe muszkiety.
Broń myśliwską, ulubioną przez naszych przodków, reprezentują ciekawe okazy tasaków, kordelasów, herbowych bandolierów, ładownic, a przede wszystkim strzelby cieszynki, interesujące ze względu na piękne zdobienie i ciekawą konstrukcję, odróżniającą je od innych okazów broni palnej.
Ważny element kolekcji stanowią mundury. Wśród nich są te pochodzące z czasów dramatycznych walk o niepodległość - od insurekcji kościuszkowskiej, poprzez powstanie listopadowe i styczniowe aż po rok 1918, a stanowiące pamiątki po wielu znanych dowódcach: Benedykcie Kołyszce, Franciszku Paszkowskim, Henryku Dembińskim, a nade wszystko - po Józefie Piłsudskim. W zbiorach odnaleźć można także mundury urzędnicze oraz mundury i elementy mundurowe używane w innych krajach europejskich. Na osobną uwagę zasługuje zbiór falerystyki obejmujący najważniejsze polskie odznaczenia - Ordery Orła Białego, Św. Stanisława, Virtuti Militari, a także olbrzymią liczbę odznaczeń dwudziestowiecznych o charakterze wojskowym, cywilnym i pamiątkowym.
Na szczególną uwagę zasługuje najcenniejszy w Polsce i jeden z najlepszych na świecie, zbiór broni tureckiej i perskiej, obejmujący wszelkiego rodzaju lustrzane zbroje, kolczugi, rogate szyszaki, szable o głowniach damasceńskich, noże i tarcze. Zbiór prezentowany jest we fragmentach na wystawach w Polsce i na świecie. Obok niego na wspomnienie zasługują okazy broni afrykańskiej.
Znaczną część zbiorów Militariów można oglądać w stałej Galerii "Broń i Barwa w Polsce” w Gmachu Głównym Muzeum.
Opracowanie: Michał Dziewulski
Kurator kolekcji Militariów: Michał Dziewulski
mdziewulski@mnk.pl
Najpiękniejszy zespół zabytków stanowi broń używana od połowy XVI do końca XIX stulecia. Nie brak tu zwykłej broni użytkowej, jak i prawdziwych dzieł sztuki - bogato inkrustowanych, złoconych, trawionych, różnego rodzaju zbroi, broni białej i palnej.Cenną część zbioru stanowią zbroje husarskie z drugiej połowy XVII stulecia, do dziś budzące zainteresowanie na całym świecie. Wspomnieć należy o szablach, których krakowskie Muzeum posiada sporą kolekcję, poczynając od najstarszych, węgiersko-polskich, rozpowszechnionych w naszym kraju za czasów Stefana Batorego, aż do typowo polskich, które ewoluowały przez dwa stulecia i miały znaczny wpływ na rozwój szabel europejskich. Są wśród nich okazy pięknie zdobione przez wytrawnych mistrzów ormiańskich, jak i posiadające, dzięki inskrypcjom na głowniach, charakter pamiątkowy lub dewocyjny. Całości dopełniają insygnia władzy wojskowej: wysadzane drogimi kamieniami złocone buzdygany oraz, będący unikatem w skali światowej, osadzony na długim, pięciometrowym drzewcu znak hetmański należący niegdyś do rodu Lubomirskich z Wiśnicza. Na szczególną uwagę zasługuje zbroja-karacena po Stanisławie Jabłonowskim, hetmanie wielkim koronnym, uczestniku bitew pod Chocimiem i Wiedniem. Licznie reprezentowana jest broń biała w postaci szpad z Włoch, Niemiec i Francji, a w Polsce rozpowszechniona na dworze saskich elektorów - Augustów II i III.
Broń palną możemy podziwiać począwszy od najstarszych okazów szesnastowiecznych, poprzez rzadkie i cenne dzieła niemieckich, francuskich i polskich rusznikarzy tworzących w wiekach następnych. Nie brak wyrobów sygnowanych nazwiskami najwyższej klasy rzemieślników: Andrzeja Kownackiego, Eligiusza Colette'a, Szomańskiego z Tulczyna, Ignacego Höfelmajera. Znajdziemy tu zabytki zaskakujące budową i konstrukcją, a nawet wywołujące niekiedy lekki uśmiech na twarzy: kombinowane z bronią palną topory i maczugi, strzelające laski czy robiące wrażenie olbrzymie kilkulufowe muszkiety.
Broń myśliwską, ulubioną przez naszych przodków, reprezentują ciekawe okazy tasaków, kordelasów, herbowych bandolierów, ładownic, a przede wszystkim strzelby cieszynki, interesujące ze względu na piękne zdobienie i ciekawą konstrukcję, odróżniającą je od innych okazów broni palnej.
Ważny element kolekcji stanowią mundury. Wśród nich są te pochodzące z czasów dramatycznych walk o niepodległość - od insurekcji kościuszkowskiej, poprzez powstanie listopadowe i styczniowe aż po rok 1918, a stanowiące pamiątki po wielu znanych dowódcach: Benedykcie Kołyszce, Franciszku Paszkowskim, Henryku Dembińskim, a nade wszystko - po Józefie Piłsudskim. W zbiorach odnaleźć można także mundury urzędnicze oraz mundury i elementy mundurowe używane w innych krajach europejskich. Na osobną uwagę zasługuje zbiór falerystyki obejmujący najważniejsze polskie odznaczenia - Ordery Orła Białego, Św. Stanisława, Virtuti Militari, a także olbrzymią liczbę odznaczeń dwudziestowiecznych o charakterze wojskowym, cywilnym i pamiątkowym.
Na szczególną uwagę zasługuje najcenniejszy w Polsce i jeden z najlepszych na świecie, zbiór broni tureckiej i perskiej, obejmujący wszelkiego rodzaju lustrzane zbroje, kolczugi, rogate szyszaki, szable o głowniach damasceńskich, noże i tarcze. Zbiór prezentowany jest we fragmentach na wystawach w Polsce i na świecie. Obok niego na wspomnienie zasługują okazy broni afrykańskiej.
Znaczną część zbiorów Militariów można oglądać w stałej Galerii "Broń i Barwa w Polsce” w Gmachu Głównym Muzeum.
Opracowanie: Michał Dziewulski
Kurator kolekcji Militariów: Michał Dziewulski
mdziewulski@mnk.pl