Księgozbiór Biblioteki Muzeum Narodowego w Krakowie liczy ponad 135 000 jednostek ewidencyjnych, w tym ponad 114 000 woluminów książek i 20 500 czasopism.¹ Powiększany jest poprzez zakupy oraz dary i wymianę z blisko 200, głównie europejskimi, muzeami, bibliotekami, uczelniami artystycznymi i stowarzyszeniami. Dzięki temu Biblioteka zawiera reprezentatywną kolekcję katalogów wystaw i zbiorów innych muzeów, szczególnie polskich.

Służy on przede wszystkim pracownikom MNK jako warsztat pracy do naukowego opracowywania zabytków. W czytelni jest udostępniany także innym muzealnikom, naukowcom i studentom, kuratorom wystaw i przewodnikom po ekspozycjach MNK oraz wszystkim zainteresowanym sztuką i zbiorami Muzeum. Znajduje się tu obszerny księgozbiór podręczny złożony z podstawowych słowników i encyklopedii ogólnych i dziedzinowych, herbarzy, słowników biograficznych i językowych, bibliografii, podręczników z historii sztuki, informatorów o muzeach. Zawiera on także statuty, katalogi wystaw i zbiorów oraz periodyki będące dokumentacją dorobku wydawniczego i wystawienniczego Muzeum. Dotarcie do księgozbioru ułatwia katalog online dostępny ze strony internetowej Muzeum. Znajdują się w nim informacje o ponad 63 proc. zbiorów - książkach, czasopismach, dokumentach elektronicznych i muzykaliach. Przechowywane w Bibliotece publikacje dotyczące dziejów Muzeum zostały zdigitalizowane i są dostępne w bibliotekach cyfrowych - regionalnej Małopolskiej Bibliotece Cyfrowej oraz międzynarodowej Europeanie. W Bibliotece są tworzone także bazy specjalistyczne, dostępne poprzez internet - Bibliografia zawartości prac zbiorowych w Bibliotece MNK (od 1980 r.), Publikacje pracowników MNK oraz Bibliografia publikacji o historykach sztuki, muzealnikach i kolekcjonerach.

Z komputerów w czytelni można przeszukiwać licencjonowane bazy obce:

• JSTOR z pełną zawartością czasopism zagranicznych dawnych i współczesnych w wyborze odpowiadającym profilowi Muzeum
• artprice.com z aktualnymi cenami w handlu dziełami sztuki na świecie
• artinfo.pl z informacjami o rynku sztuki w Polsce
• Allgemeines Künstlerlexikon - najbardziej kompletny i aktualny słownik biograficzny artystów.

Dostępne są też katalogi kartkowe: alfabetyczny - książek i czasopism, księgozbioru podręcznego, systematyczny (zbudowany wg Uniwersalnej Klasyfikacji Dziesiętnej) oraz topograficzny (wystaw i zbiorów). Dwa ostatnie zostały zamknięte w 1993 r. w momencie rozpoczęcia budowy komputerowych baz danych.

Biblioteka MNK w swoim obecnym kształcie istnieje od lat pięćdziesiątych XX wieku. Natomiast jej historia sięga lat osiemdziesiątych wieku XIX. W tym bowiem czasie Zarząd Muzeum uznał konieczność gromadzenia "publikacji traktujących o zabytkach na ziemiach polskich" oraz podręczników pomocnych muzealnikom "przy ocenianiu dzieł", przeznaczając corocznie fundusze na ich zakup. Krótko lecz celnie określony wówczas profil księgozbioru pozostaje do dziś niemal niezmieniony. Tworzą go książki i czasopisma polskie i zagraniczne, których przedmiotem są dziedziny reprezentowane w zbiorach Muzeum, poczynając od specjalistycznych bibliografii, encyklopedii, słowników poprzez podręczniki i syntezy dziejów sztuki, wojskowości, numizmatyki, konserwatorstwa i muzealnictwa, na omówieniach zagadnień szczegółowych kończąc. Bogaty jest również zespół czasopism, w wielu wypadkach rzadkich, z wszystkich wymienionych dziedzin. Chronologicznie obejmuje on dzieła wydane po 1800 roku nazywane, w odróżnieniu od starych druków, drukami nowymi.

Na zakres tematyczny aktualnego księgozbioru miały zarazem wpływ darowane, rzadziej kupowane prywatne biblioteki lub ich fragmenty, które trafiały do Muzeum od XIX wieku. Choć na charakterze każdej z nich odcisnęły piętno różnorodne, czasami wielokierunkowe zainteresowania właścicieli, dają się ująć w kilka zespołów tematycznych.

Największy i najbardziej znaczący jest dar Feliksa Jasieńskiego, w części zawierający dzieła odnoszące się do historii kultury i sztuki i rzemiosła krajów Dalekiego Wschodu. Należą tu biografie i wystawne albumy poświęcone japońskim artystom oraz katalogi najbardziej znanych europejskich kolekcji sztuki i rękodzieła japońskiego i chińskiego, wydanych w pierwszej ćwierci XX wieku. Uzupełniają go w tym zakresie książki przekazane przez Edwarda Goldsteina. Natomiast unikatowe nieraz publikacje numizmatyczne, w tym poważny zbiór obcojęzycznych czasopism, należały do wybitnych kolekcjonerów i historyków dziejów pieniądza i medalierstwa: Emeryka Hutten-Czapskiego, Antoniego Ryszarda, Władysława Bartynowskiego, Mariana Gumowskiego i Lecha Kokocińskiego.

Istotne dla Biblioteki są także spuścizny biblioteczne artystów: Stanisława Wyspiańskiego² (z dziełami historycznymi, wydawnictwami źródłowymi, które stanowiły inspirację lub podstawę faktograficzną dla twórczości literackiej i artystycznej dramaturga), Olgi Boznańskiej (z katalogami wystaw i dedykowanymi malarce dziełami literackimi współczesnych), Józefa Czapskiego (z publikacjami odnoszącymi się do rozległych zainteresowań artysty - sztuką, literaturą, filozofią i historią oraz polityką, bogate w komentarze - dowody wnikliwej lektury) oraz Józefa Mehoffera³ (z katalogami wystaw artysty). Kolekcję w tym zakresie uzupełniają katalogi wystaw krakowskich artystów - Janiny Kraupe-Świderskiej, Juliana Jończyka i Lucjana Mianowskiego. Ważnym jest też zespół książek przekazanych z woli byłych pracowników Muzeum: Władysława Janiszewskiego, Kazimierza Buczkowskiego, Heleny Blum, Marii Gutkowskiej-Rychlewskiej i Zdzisława Żygulskiego jun., m.in. z publikacjami pozyskiwanymi z myślą o opracowywaniu konkretnych dzieł ze zbiorów muzealnych.

Historyczne kolekcje lub ich części należące do Biblioteki zostały omówione w pracach: Marii Kocójowej - o zbiorze E. Hutten Czapskiego, Anny Grucy - o bibliotece S. Wyspiańskiego i Jolanty Sopińskiej - o polskojęzycznych książkach J. Czapskiego.

¹ Dane liczbowe wg stanu na koniec 2015 r.
² Księgozbiór Stanisława Wyspiańskiego oraz dwa inne (po prof. Leonie Płoszewskim i od Ryszarda Sielskiego i Macieja Mikołajczyka) związane z osobą artysty wypożyczone są do Kamienicy Szołayskich, gdzie prezentowana jest twórczość artysty.
³ Biblioteka Józefa oraz Zbigniewa i Ryszarda Mehofferów jest wypożyczona do Domu Józefa Mehoffera.

Opracowanie: Halina Marcinkowska - Biblioteka MNK, hmarcinkowska@mnk.pl