Pracownia Konserwacji Malarstwa i Rzeźby w Sukiennicach
Pracownia Konserwacji Malarstwa i Rzeźby w Sukiennicach
Pracownia Konserwacji Malarstwa i Rzeźby w Sukiennicach łączy tradycję ze współczesnością. Jest najstarszą z dwunastu pracowni tworzących Dział Konserwacji Muzeum Narodowego w Krakowie – jej historia sięga początku XX wieku. W 2010 r. została całkowicie zmodernizowana i obecnie należy do najnowocześniej wyposażonych pracowni muzealnych w Polsce.
Działalność Pracowni ukierunkowana jest na ochronę i konserwację XIX-wiecznych obrazów znajdujących się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie. Wykonuje się w niej różnorodne prace konserwacyjne: pełne, częściowe i zabezpieczające, a w ramach prewencji sprawuje opiekę konserwatorską nad muzealną kolekcją polskiego malarstwa XIX-wiecznego prezentowanego w Sukiennicach, w Domu Jana Matejki i w Zamku Królewskim w Niepołomicach, a także nad dziełami przechowywanymi w magazynach. W latach 2004–2010 w Pracowni poddano konserwacji kilkadziesiąt obrazów eksponowanych w Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach, w tym wielkoformatowe płótna Jana Matejki oraz obraz Henryka Siemiradzkiego "Pochodnie Nerona".
Prace konserwatorskie i badawcze prowadzone są w oparciu o nieinwazyjne i nieniszczące metody fizykochemiczne: zdjęcia w światłach analitycznych VIS, UV, IR, RTG, analizy pigmentów i zapraw z wykorzystaniem spektroskopii fluorescencji rentgenowskiej. Podczas badań konserwatorzy współpracują z Laboratorium Nieinwazyjnych Badań Obiektów Zabytkowych (LANBOZ) działającym w Muzeum Narodowym w Krakowie. W ramach działalności naukowej realizują projekty badawcze dotyczące twórczości artystów aktywnych w XIX wieku.
Historia pracowni
Pracownia związana jest z Sukiennicami niemal od początku powstania Muzeum, chociaż formalnie (przez zatrudnianie pracowników na etatach) funkcjonuje od kilkudziesięciu lat. Jej zorganizowanie było zamknięciem procesu starań o profesjonalną opiekę nad powiększająca się kolekcją i jednocześnie otwierało nowy, ważny dla ochrony zbiorów dział. Zanim doszło do utworzenia pracowni (z etatem konserwatora), zabiegi konserwatorskie zlecano osobom z zewnątrz. Wykonywali je najczęściej artyści malarze. Wśród nich dla muzealnej konserwacji zasłużył się Władysław Pochwalski (1860–1924), który odnawiał obrazy olejne malowane zarówno na płótnach, jak i na podobraziach drewnianych. Wiele obiektów eksponowanych w Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach do dziś nosi ślady tamtych działań, prowadzonych przez samego Pochwalskiego lub pod jego kierunkiem. Zakres prac był różnorodny – od konserwacji zabezpieczającej, przez oczyszczanie powierzchni, aż po werniksowanie warstw malarskich. Do konserwacji wykorzystywano produkty dynamicznie rozwijającej się od XIX wieku chemii przemysłowej. Niektóre z tych historycznych preparatów zachowały się w swoich oryginalnych opakowaniach i są nadal pieczołowicie przechowywane w Sukiennicach, stały się też tematem opracowania naukowego.
W latach 1928–1935 dyrekcja Muzeum zlecała konserwację Mieczysławowi Gąseckiemu (1883–1948). Gąsecki był artystą malarzem i cenionym renowatorem, znanym w środowisku artystycznym m.in. ze względu na przyjaźń łączącą go z Jackiem Malczewskim. Obdarzano go zaufaniem i przekazywano muzealne obrazy do jego prywatnej pracowni, ale wykonywał też prace na miejscu, w galerii w Sukiennicach. Współpracował z Muzeum Narodowym w Krakowie także w czasie, kiedy założono w Muzeum pracownię z własną obsadą konserwatorską.
Pracownia Konserwacji Malarstwa i Rzeźby z etatem konserwatora powstała w 1935 roku.
Pierwszą osobą zatrudnioną na owym etacie była Anna Skraszanka-Szuster (1908–1948) – magister filozofii, historyk sztuki, absolwentka studiów malarskich i konserwacji obrazów na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Archiwalia podają, że pierwszą pracownię zorganizowała w Kamienicy Szołayskich przy ul. Szczepańskiej 11, ale z pewnością zabiegi odnotowane w tym okresie przy dużych obrazach Jana Matejki Kościuszko pod Racławicami oraz Wernyhora prowadzono w Sukiennicach.
Wybuch drugiej wojny światowej zdeterminował działania konserwatorskie na wiele lat. Koniecznością stała się ewakuacja zbiorów i ich zabezpieczenie, a po zakończeniu wojny konserwacja uszkodzonych obiektów.
W 1945 roku najważniejszym zadaniem Pracowni była konserwacja Hołdu pruskiego Jana Matejki. Wykonano ją w Sukiennicach, z udziałem zatrudnionych tam konserwatorek. Przeprowadzone prace cieszyły się dużym zainteresowaniem i zostały udokumentowane przez prasę (Arcydzieło Matejki wraca do świetności, „Przekrój” 14, 15–21 lipca 1945).
Od lat 60. XX wieku wzrastała ranga konserwacji muzealnej, skutkująca rozwojem pracowni. W 1961 roku Maria Niedzielska (1923–2012) zorganizowała w Sukiennicach podręczne laboratorium chemiczne służące badaniom obiektów.
Dzięki środkom z Norweskiego Mechanizmu Finansowego latach 2007–2010 Pracownia Konserwacji Malarstwa i Rzeźby w Sukiennicach została całkowicie zmodernizowana i wyposażona w specjalistyczny sprzęt, potrzebny do badania obiektów i ich konserwacji. W pracach renowacyjnych wykorzystywane są niskociśnieniowy stół dublażowy, mikroskop binokularny Restauro, a także sprzęt fotograficzny i oświetleniowy do zdjęć w świetle VIS oraz komputerowy. Z dawnego wyposażenia pozostała jedynie szafka, w której z muzealną estymą od kilkudziesięciu lat przechowywane były historyczne pigmenty, werniksy, spoiwa i materiały konserwatorskie, świadczące o historii konserwacji w Muzeum.
Projekty badawcze Działu Konserwacji z udziałem konserwatorów z Pracowni Konserwacji Malarstwa i Rzeźby w Sukiennicach.
Zespół:
Kontakt:
Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach
Rynek Główny 3
tel. + 48 12 433 54 40, + 48 12 433 54 11
e-mail: dksukiennice@mnk.pl
Działalność Pracowni ukierunkowana jest na ochronę i konserwację XIX-wiecznych obrazów znajdujących się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie. Wykonuje się w niej różnorodne prace konserwacyjne: pełne, częściowe i zabezpieczające, a w ramach prewencji sprawuje opiekę konserwatorską nad muzealną kolekcją polskiego malarstwa XIX-wiecznego prezentowanego w Sukiennicach, w Domu Jana Matejki i w Zamku Królewskim w Niepołomicach, a także nad dziełami przechowywanymi w magazynach. W latach 2004–2010 w Pracowni poddano konserwacji kilkadziesiąt obrazów eksponowanych w Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach, w tym wielkoformatowe płótna Jana Matejki oraz obraz Henryka Siemiradzkiego "Pochodnie Nerona".
Prace konserwatorskie i badawcze prowadzone są w oparciu o nieinwazyjne i nieniszczące metody fizykochemiczne: zdjęcia w światłach analitycznych VIS, UV, IR, RTG, analizy pigmentów i zapraw z wykorzystaniem spektroskopii fluorescencji rentgenowskiej. Podczas badań konserwatorzy współpracują z Laboratorium Nieinwazyjnych Badań Obiektów Zabytkowych (LANBOZ) działającym w Muzeum Narodowym w Krakowie. W ramach działalności naukowej realizują projekty badawcze dotyczące twórczości artystów aktywnych w XIX wieku.
Historia pracowni
Pracownia związana jest z Sukiennicami niemal od początku powstania Muzeum, chociaż formalnie (przez zatrudnianie pracowników na etatach) funkcjonuje od kilkudziesięciu lat. Jej zorganizowanie było zamknięciem procesu starań o profesjonalną opiekę nad powiększająca się kolekcją i jednocześnie otwierało nowy, ważny dla ochrony zbiorów dział. Zanim doszło do utworzenia pracowni (z etatem konserwatora), zabiegi konserwatorskie zlecano osobom z zewnątrz. Wykonywali je najczęściej artyści malarze. Wśród nich dla muzealnej konserwacji zasłużył się Władysław Pochwalski (1860–1924), który odnawiał obrazy olejne malowane zarówno na płótnach, jak i na podobraziach drewnianych. Wiele obiektów eksponowanych w Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach do dziś nosi ślady tamtych działań, prowadzonych przez samego Pochwalskiego lub pod jego kierunkiem. Zakres prac był różnorodny – od konserwacji zabezpieczającej, przez oczyszczanie powierzchni, aż po werniksowanie warstw malarskich. Do konserwacji wykorzystywano produkty dynamicznie rozwijającej się od XIX wieku chemii przemysłowej. Niektóre z tych historycznych preparatów zachowały się w swoich oryginalnych opakowaniach i są nadal pieczołowicie przechowywane w Sukiennicach, stały się też tematem opracowania naukowego.
W latach 1928–1935 dyrekcja Muzeum zlecała konserwację Mieczysławowi Gąseckiemu (1883–1948). Gąsecki był artystą malarzem i cenionym renowatorem, znanym w środowisku artystycznym m.in. ze względu na przyjaźń łączącą go z Jackiem Malczewskim. Obdarzano go zaufaniem i przekazywano muzealne obrazy do jego prywatnej pracowni, ale wykonywał też prace na miejscu, w galerii w Sukiennicach. Współpracował z Muzeum Narodowym w Krakowie także w czasie, kiedy założono w Muzeum pracownię z własną obsadą konserwatorską.
Pracownia Konserwacji Malarstwa i Rzeźby z etatem konserwatora powstała w 1935 roku.
Pierwszą osobą zatrudnioną na owym etacie była Anna Skraszanka-Szuster (1908–1948) – magister filozofii, historyk sztuki, absolwentka studiów malarskich i konserwacji obrazów na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Archiwalia podają, że pierwszą pracownię zorganizowała w Kamienicy Szołayskich przy ul. Szczepańskiej 11, ale z pewnością zabiegi odnotowane w tym okresie przy dużych obrazach Jana Matejki Kościuszko pod Racławicami oraz Wernyhora prowadzono w Sukiennicach.
Wybuch drugiej wojny światowej zdeterminował działania konserwatorskie na wiele lat. Koniecznością stała się ewakuacja zbiorów i ich zabezpieczenie, a po zakończeniu wojny konserwacja uszkodzonych obiektów.
W 1945 roku najważniejszym zadaniem Pracowni była konserwacja Hołdu pruskiego Jana Matejki. Wykonano ją w Sukiennicach, z udziałem zatrudnionych tam konserwatorek. Przeprowadzone prace cieszyły się dużym zainteresowaniem i zostały udokumentowane przez prasę (Arcydzieło Matejki wraca do świetności, „Przekrój” 14, 15–21 lipca 1945).
Od lat 60. XX wieku wzrastała ranga konserwacji muzealnej, skutkująca rozwojem pracowni. W 1961 roku Maria Niedzielska (1923–2012) zorganizowała w Sukiennicach podręczne laboratorium chemiczne służące badaniom obiektów.
Dzięki środkom z Norweskiego Mechanizmu Finansowego latach 2007–2010 Pracownia Konserwacji Malarstwa i Rzeźby w Sukiennicach została całkowicie zmodernizowana i wyposażona w specjalistyczny sprzęt, potrzebny do badania obiektów i ich konserwacji. W pracach renowacyjnych wykorzystywane są niskociśnieniowy stół dublażowy, mikroskop binokularny Restauro, a także sprzęt fotograficzny i oświetleniowy do zdjęć w świetle VIS oraz komputerowy. Z dawnego wyposażenia pozostała jedynie szafka, w której z muzealną estymą od kilkudziesięciu lat przechowywane były historyczne pigmenty, werniksy, spoiwa i materiały konserwatorskie, świadczące o historii konserwacji w Muzeum.
Projekty badawcze Działu Konserwacji z udziałem konserwatorów z Pracowni Konserwacji Malarstwa i Rzeźby w Sukiennicach.
- Analiza warsztatu Henryka Siemiradzkiego na podstawie dzieł znajdujących się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie i innych muzeów. W ramach projektu "Korpus dzieł malarskich Henryka Siemiradzkiego".
Żródło finansowania: NPRH (Narodowy Program Rozwoju Humanistyki - "Tradycja" 1.a – Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego).
Osoby zaangażowane z Działu DK: D. Sarkowicz, M. Sieklucka, B. Łydżba-Kopczyńska, A. Klisińska-Kopacz, M. Matosz, M. Obarzanowski.
Celem projektu jest analiza warsztatu Henryka Siemiradzkiego na podstawie szczegółowych badań wybranych obrazów olejnych z kolekcji MNK i innych muzeów. Badania polegają na identyfikacji materiałów użytych przez artystę, analizie techniki wykonania. W ramach projektu, została zrealizowana wystawa "Poszukując Arkadii" - sala wystaw zmiennych w Sukiennicach (20 maj - 7 sierpień 2016), na której zaprezentowane zostały obrazy H. Siemiradzkiego z Lwowskiej Galerii Sztuki, poddawane badaniom w MNK. W dn. 22.09.2016 w MNK odbyło się seminarium poświęcone pracy nad projektem. - Badania technologiczne obrazów Maksymiliana Gierymskiego w ramach projektu: "Twórczość Maksymiliana Gierymskiego a sztuka polskich monachijczyków w latach 1867-1900 - badania interdyscyplinarne".
Projekt finansowany przez NCN (DEC-2012/05/B/HS2/03970).
Realizacja w latach 2013-2017. Osoby realizujące projekt: Aleksandra Krypczyk, Elżbieta Zygier, Anna Klisińska-Kopacz, P. Frączek. (Współpraca Dział N2, K1, Lanboz).
Wyniki badań poszczególnych obrazów są opracowane w formie raportów, ostatecznie zostaną wykorzystane w planowanej szerokiej publikacji nt. życia i twórczości Maksymiliana Gierymskiego. I etap prac zrealizowano w 2014 r. wraz z wystawą zorganizowaną w MNK, wyniki prac opublikowano w katalogu towarzyszącym wystawie, czytaj: Zygier E., Klisińska-Kopacz A., Frączek P. "Technika i technologia malarska Maksymiliana Gierymskiego" w Maksymilian Gierymski. Dzieła inspiracje recepcja - [kat. wyst.], Muzeum Narodowe w Krakowie, 2014; s. 257- 301 - Badania technologiczne obiektów z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie w oparciu o analizy fizykochemiczne. Projekt realizowany przez zespół w składzie: Piotr Frączek, Julio M. del Hoyo, Anna Klisińska-Kopacz, Joanna Sobczyk, Elżbieta Zygier.
- Opracowanie katalogu oryginalnych prac (obrazy, akwarele, gwasze i rysunki) Elwira Michała Andriollego zachowanych w zbiorach polskich i zagranicznych. Gabriela Banach-Kielanowska jako kontynuacja projektu: Artyści – świadkowie powstania styczniowego 1863 r. W ramach projektu w 2013 r. w MNK zorganizowano wystawę wg. scenariusza Gabrieli Banach-Kielanowskiej.
Zespół:
- Elżbieta Zygier – kierownik pracowni, ezygier@mnk.pl
- Dominika Sarkowicz – konserwator
- Marzena Sieklucka – konserwator
- Gabriela Banach-Kielanowska – konserwator
- Joanna Zwińczak - asystent konserwatorski
Kontakt:
Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach
Rynek Główny 3
tel. + 48 12 433 54 40, + 48 12 433 54 11
e-mail: dksukiennice@mnk.pl