Wszystkie te obiekty wiążą się z pobytem Józefa Mehoffera w Paryżu, dokąd – jako wychowanek i stypendysta krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych – wiosną 1891 roku udał się dla dalszych studiów, by powrócić dopiero jesienią 1896 roku. W roku 1894 za pośrednictwem malarza Karola Maszkowskiego poznał tam dwie utalentowane artystycznie panny Janakowskie: Jadwigę (swą przyszłą żonę) i Wandę. Z czasem połączyła ich serdeczna przyjaźń. Z mniej lub bardziej bezpośrednim udziałem obu sióstr powstało w tamtym czasie jego kilka znaczących obrazów, poczynając od pełnych uroku "Drobiazgów na kominku" (1895) - motywu z paryskiego pokoju Jadwigi z charakterystyczną sylwetą japońskiego świecznika w kształcie czapli. Warto wspomnieć, iż Maszkowski namalował ogólny widok tego pokoju, o ścianie "rozróżowionej stłumionym cynobrem dużego zbioru drzeworytów japońskich". Przywołane japonika to bez wątpienia nabytki paryskie, jako że we Francji fascynacja kulturą Japonii trwała już od lat 60. XIX w. i oferta rynku w tym zakresie była bardzo bogata. Z czasem moda na japońszczyznę dotarła też do Polski, z pasją propagowana przez Feliksa Mangghę Jasieńskiego. Zarówno drzeworyty, jak i ów bardzo efektowny świecznik stały się później ozdobą kolejnych krakowskich mieszkań malarza i jego żony, przywołując atmosferę i zauroczenia z ich paryskich lat. Odnosi się to również do trzech japońskich figurek.

Atmosferę tę przywołuje także szkic olejny do obrazu "Rozmowa" (1896; 47 x 77 cm). Scena przedstawia przyjaciół Mehoffera podczas wieczornego spotkania w paryskim mieszkaniu Alfreda Nossiga, literata i publicysty. Nie jest to jednak portret grupowy, lecz obraz osób we wnętrzu zajętych żywą rozmową, odwróconych od widza. Uwagę zwraca ujęta od tyłu smukła postać szykownej młodej kobiety w liliowej bluzce. To Wanda Janakowska, bohaterka kilku ówczesnych płócien Mehoffera. Tuż obok po lewej na oparciu otomany przysiadła Jadwiga, po prawej zaś stoi Róża Nossigowa, nieco dalej widać gospodarza domu oraz Henryka Opieńskiego, kompozytora i muzykologa. Ważkim problemem malarskim są tu kwestie luministyczno-kolorystyczne.

Znacznego formatu obraz (90x170 cm; opatrzony datą 1896), do którego powstało to studium, wzbogacony o wartości dekoracyjne, znajduje się w dawnej Miejskiej Galerii Obrazów (obecnie Galerii Narodowej) we Lwowie.

Szkice do obrazu "Rozmowa" (1896) – przykład warsztatu Józefa Mehoffera

Adept kilku uczelni o akademickim programie (w Krakowie, Wiedniu i Paryżu), Józef Mehoffer za młodu przyswoił sobie zasady tradycyjnego warsztatu malarskiego i w znacznej mierze przy nich pozostał. Jego obrazy, zwłaszcza wczesne, poprzedzane były kolejnymi etapami prac, jak m.in.: drobne wstępne rysunki w szkicownikach; liczne większe szkice i studia węglem lub ołówkiem poszczególnych postaci i ich detali (nóg, rąk, szat etc.) oraz innych elementów całości; szkice i studia malarskie, w tym szkic obrazu, uwzględniający rozkład mas, barw i świateł. W przypadku "Rozmowy" zachowała się pewna ilość tych prac, co pozwala na wgląd w owe tajniki warsztatu artysty. Główny akcent ich niniejszego pokazu stanowi nowo zakupiony szkic olejny. Nieporównanie skromniejszy od dzieła finalnego, wyróżnia się jednak urodą i malarską energią. Towarzyszą mu szkice rysunkowe ze zbiorów prywatnych w Krakowie oraz - odnośnie szkiców obecnie niedostępnych - dokumentacja fotograficzna z Instytutu Sztuki PAN w Warszawie.

opracowanie: Anna Zeńczak

Zakup szkicu olejnego do obrazu "Rozmowa" Józefa Mehoffera i kolekcji japoników Jadwigi Mehofferowej został dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu "Kolekcje/Kolekcje muzealne".