- Kontekst urbanistyczny ma fundamentalną wartość dla szczególnego znaczenia dawnego hotelu Cracovia. Budynek jest położony na osi Stare Miasto – Kopiec Kościuszki, znajdującej się pod ochroną konserwatorską. To perspektywa o kluczowym znaczeniu dla symboliki miasta jako pomnika kultury narodowej. Ponadto działka, na której stoi dawny hotel "Cracovia", jest częścią placu pomiędzy tymże hotelem a Muzeum Narodowym w Krakowie. Plac powstał w wyniku poszerzenia granic Krakowa w 1910 roku i według ówczesnych planów miał stać się monumentalnym i reprezentacyjnym forum miejskim, połączonym z sąsiednimi Błoniami, z widokiem na kopiec Kościuszki. Pozyskanie dawnego hotelu Cracovia i działki, na której stoi, pozwoli powrócić do tych planów i stworzyć w Krakowie nowe "forum kultury", flankowane przez gmachy Muzeum Narodowego w Krakowie, które to forum stanie się nowym centrum życia kulturalnego Krakowa - powiedział Dyrektor MNK prof. dr hab. Andrzej Szczerski.
 
Cracovia – historia i fakty

Otwarty w lipcu 1965 roku modernistyczny budynek hotelu Cracovia był wznoszony sześć lat. Zaprojektował go uznany architekt polski XX wieku Witold Cęckiewicz, autor m.in. ambasady polskiej w New Delhi, Pomnika Bitwy Grunwaldzkiej i Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach. Dowodem na znaczenie budynku jest wpisanie jego części do rejestru zabytków przez Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w roku 2016. Pozostałe części obiektu mają także wysoką wartość dla historii architektury jako najwyższej klasy przykład powojennego modernizmu, traktowanego dziś przez historyków architektury, konserwatorów i architektów jako istotny fragment dziedzictwa kulturowego XX wieku, w tym przede wszystkim historii architektury polskiej tego czasu. W ostatnich kilku latach wokół potrzeby zachowania zabytkowej substancji hotelu Cracovia toczyła się publiczna debata, w której wiele autorytetów w dziedzinie historii architektury i konserwacji podkreślało wartość zabytkową hotelu i konieczność jego zachowania, jako wybitnego przykładu architektury modernistycznej nie tylko w Krakowie, ale również w skali ogólnopolskiej.
Dawny hotel Cracovia stanowi ponadto kompleks modernistycznej architektury wraz ze znajdującym się tuż obok kinem Kijów, także projektu Witolda Cęckiewicza, wybudowanym w latach 1960-65, z którym połączony jest nadziemnym przejściem. Lokalizacja nadaje im szczególnie ważny charakter w pejzażu architektonicznym miasta: znajdują się przy reprezentacyjnej Alei Trzech Wieszczów, w jej centralnym fragmencie, stanowiąc dopełnienie kompleksu monumentalnych gmachów, pełniących funkcje  kulturalne i edukacyjne (m.in. Akademia Górniczo-Hutnicza, Uniwersytet Rolniczy, Biblioteka Jagiellońska, MNK).  

Cracovia – wizja

Budynek dawnego hotelu Cracovia w przyszłości ma stać się nowym oddziałem Muzeum poświęconym polskiemu designowi i architekturze XX i XXI wieku, dwóm dziedzinom kultury współczesnej, które nie były dotąd szerzej prezentowane w krajowym muzealnictwie. Jednocześnie obie te dziedziny stanowią ważne gałęzie gospodarki narodowej, a jako przemysły kreatywne, otwarte na nowe technologie są też ważnym narzędziem rozwoju gospodarczego opartego na innowacyjności. Ze względu na konwergencję obu tych zagadnień, nowy oddział Muzeum nie będzie pełnił wyłącznie funkcji związanych z dotychczasową statutową działalnością instytucji, ale stanie się nowym modelem współdziałania Muzeum z otoczeniem gospodarczym i ośrodkiem działań związanych z promocją polskiego współczesnego designu i architektury. W konsekwencji w budynku znajdą się zarówno przestrzenie wystawiennicze i magazynowe, przeznaczone do eksponowania dzieł z kolekcji muzeum i wystaw czasowych, jak i rozbudowana część przeznaczona na współpracę ze współczesnymi projektantami i producentami, a całość pełnić będzie funkcję kreatywnego centrum o randze ogólnopolskiej. Cracovia stanie się więc instytucją nowego typu, łączącą działalność opartą o kolekcję, wystawy stałe i czasowe, archiwum i zbiory biblioteczne z rozbudowaną działalnością edukacyjną, popularyzatorską, badawczą i promocyjną. Odnosząc się do metod działania bliskich centrom nauki i techniki muzeum współpracować będzie także z podmiotami gospodarczymi, uczelniami, instytutami badawczymi. Zróżnicowany charakter instytucji pozwoli na prezentację i popularyzację rozmaitych aspektów designu takich jak przede wszystkim projektowanie produktu, projektowanie graficzne, projektowanie cyfrowe, projektowanie społeczne, moda, transport, wysokie technologie, projektowanie dla przyszłości i inne. W ramach prezentacji architektury znajdą się kwestie urbanistyki, architektury użyteczności publicznej, architektury mieszkaniowej, architektury przemysłowej, architektury krajobrazu, architektury eksperymentalnej, konserwacji i ochrony architektury.

Nowy oddział MNK wspierać będzie także rozwój inicjatyw twórczych, autorstwa szczególnie przedstawicieli młodej generacji, poświęconych designowi i architekturze. Muzeum stanie się tym samym akceleratorem współpracy oraz integracji rozwijającego się w Polsce przemysłów kreatywnych. Istotną częścią działalności nowego oddziału muzeum będzie także prezentacja najnowszych osiągnięć w dziedzinie wysokich technologii i nowych mediów, wpływających na formę i charakter wystaw, operujących nowymi środkami wyrazu i zaawansowanymi technologicznie narzędziami służącymi przekazowi informacji.

Cracovia – stan obecny i zakres prac

Gmach dawnego hotelu Cracovia, ze względu na swój bardzo zły stan techniczny, wymaga daleko idącej przebudowy i adaptacji, łącznie z wymianą substancji budowlanej, w zakresie, na jaki pozwala wpis konserwatorski. W efekcie powstanie nowy budynek, zrealizowany według współczesnych technologii budowlanych, uwzględniających takie kwestie jak poszanowanie energii czy wpływ na środowisko, a w ten sposób siedziba nowego oddziału stanie są także przykładem najbardziej zaawansowanych rozwiązań stosowanych we współczesnej architekturze.

MNK od pewnego czasu, systematycznie, buduje kolekcję, która trafi do Muzeum Architektury i Designu. Jest już gotowa koncepcja programowa stworzenia w Cracovii takiej instytucji.  

- Namiastką tego będą dwie galerie w Kamienicy Szołayskich, którą zamieniamy tak naprawdę w muzeum designu i architektury, zapowiadając to, co się będzie działo w Muzeum Narodowym w Krakowie po odnowieniu budynku dawnego hotelu Cracovia. – mówi Dyrektor MNK prof. dr hab. Andrzej Szczerski. - Galeria stała designu na I piętrze Kamienicy Szołayskich powstała w oparciu o naszą kolekcję oraz współpracę z designerami polskimi, których prace również pokazujemy. A na II piętrze znajduje się komplementarna galeria architektury, powstała we współpracy z Narodowym Instytutem Architektury i Urbanistyki. Kamienica Szołayskich zamieniła się w ten sposób w zupełnie nowe miejsce artystyczne na mapie Polski.

Od 2017 roku Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w ramach dotacji celowych, finansuje opracowywanie dokumentacji przedprojektowej. W ramach tego dofinansowania wykonano m.in. inwentaryzację architektoniczną budynku wraz z otoczeniem oraz infrastrukturę podziemną, zinwentaryzowano zieleń, wykonano badania geotechniczne gruntu, uzyskano niezbędne opinie i wytyczne architektoniczne i prawne, wykonano skanowanie 3D wybranych fragmentów budynku wraz z utworzeniem metrycznej platformy zdjęć 360 oraz model trójwymiarowy budynku. Zlecono zespołowi pod kierunkiem dr inż. Stanisław Karczmarczyka opracowanie dwóch opinii konstrukcyjno-budowlanych dotyczących oceny możliwości adaptacji istniejącego układu nośnego budynku dawnego hotelu Cracovia do funkcji muzealnych. Opracowano program funkcjonalno-użytkowy z uwzględnieniem wytycznej maksymalnego zachowania oryginalnej substancji budowalnej i elementów wystroju. Wypracowano optymalne rozwiązania, biorąc pod uwagę  konieczność, w niedalekiej przyszłości, gruntownej modernizacji Gmachu Głównego. Taka strategia inwestycyjna narzuca dokonanie podziału szczegółowych funkcji pomiędzy obiektami. Jest to istotne, aby na czas planowanego remontu Gmachu Głównego zrewitalizowany budynek „Cracovii” przejął wszystkie istotne funkcje Muzeum Narodowego w Krakowie, a przede wszystkim, aby był tymczasowym miejscem pracy większości z ponad 300 osób pracujących dotychczas w Gmachu Głównym. Opracowano studium programowo-przestrzenne, które stanowiło podstawę uzyskania opinii Miejskiego Konserwatora Zabytków dotyczącej możliwości i kierunków przebudowy obiektu. W kwietniu 2023 roku ogłoszono i rozstrzygnięto konkurs na wykonanie koncepcji architektonicznej przebudowy Cracovii. Zwycięzcą zostało Biuro Projektów Lewicki Łatak we współpracy z Dariuszem Hermanem. Ze zwycięzcą rozpoczęto negocjacje warunków umowy na wykonanie dokumentacji. W latach 2024-2025 będą realizowane prace projektowe oraz będziemy uzyskiwać pozwolenie konserwatorskie i pozwolenie na budowę. W kolejnych latach będzie rozpisane postępowanie przetargowe na prace budowlane oraz nastąpi ich realizacja.

W 2023 roku Muzeum Narodowego w Krakowie otrzymało dofinansowanie zadania pod nazwą „Przygotowanie dokumentacji przedprojektowej i projektowej na zagospodarowanie budynku dawnego hotelu Cracovia wraz z otoczeniem na potrzeby MNK - kontynuacja” w ramach dotacji celowej na wydatki inwestycyjne ze środków finansowych Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z budżetu państwa. Umowa dofinansowania została podpisana w dniu 9 maja 2023 r. Wartość dofinansowania wyniosła 465 142,28 zł, całkowita wartość zadania 465 142,28 zł netto. Oprócz pokrycia kosztów konkursu środki te zostały wykorzystane na obsługę prawną oraz ekspertyzy techniczne.