Opawskie witraże Józefa Mehoffera

Wśród licznych eksponatów w Domu Józefa Mehoffera znajdują się także oryginalne zrealizowane witraże tego twórcy. W latach 2015-2016 dwa z nich na stałe weszły do kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, wykupione z depozytu dzięki finansowemu wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Są to autorskie repliki dwu z zespołu sześciu Mehofferowskich witraży z roku 1901 w kaplicy rodziny Grauerów w Opawie (Czechy). Te dwa muzealne obecnie egzemplarze, wykonane w szkle w zakładzie F. Białkowskiego i W. Skibińskiego przed rokiem 1905, osadzone w ładnych drewnianych ramach, umożliwiających dowolne ich ustawienie na tle okien, przez lata zdobiły mieszkania artysty. Także i dzisiaj znajdują się na swym dawnym miejscu, przydając wiele uroku wnętrzom muzeum-domu artysty.

Opawskie witraże Józefa Mehoffera, będąc wyrazem sztuki swego czasu, są też znamiennym przykładem artystycznej postawy ich autora. Wyraźnie zaznacza się w nich np. ceniona przez niego zasada decorum, stosowności. Przeznaczone do okien neogotyckiej cmentarnej kaplicy, nie tylko - co w zasadzie oczywiste - w pełni współbrzmią z jej sepulkralnym charakterem, ale też nie przypadkiem sięgnął w nich malarz po pewne gotyckie motywy zdobnicze, secesyjną linią, acz z umiarem stylizując je w duchu nowej sztuki. Atmosfera sztuki dawnej jest w nich ponadto wyczuwalna w scenach figuralnych smukłych okien ścian bocznych - głównie ze względu na ich tematykę i odniesienia ikonograficzne.

W warstwie znaczeniowej witraże opawskie poświęcone są idei śmierci rozumianej jako przejście do świata "wiecznej szczęśliwości". Tworzą je kompozycje czterech wspomnianych okien ścian bocznych oraz dwie u góry - w dużym, wypełnionym maswerkiem oknie nad wejściem i w analogicznym w ścianie przeciwległej. Budując ich narrację, w znacznej mierze sięgnął tu malarz do tradycyjnej ikonografii chrześcijańskiej, w której to dziedzinie dysponował gruntowną wiedzą, tym śmielej jednak stosując też czasami pewne innowacje. W dwu sąsiadujących ze sobą (zarówno w oknach kaplicy, jak i w ekspozycji muzealnej) witrażach "Caritas" oraz "Dusza u bram raju" (z personifikacjami trzech cnót teologicznych Wiary, Nadziei i Miłości) uważny widz dostrzeże z pewnością dwukrotne, całkowicie różniące się między sobą ujęcia Caritas. Kwestia dwoistości pojęcia tej "królowej wszystkich cnót" oraz ikonograficznych źródeł jej zobrazowania stanowić będą główny wątek wykładu.

Tekst: Anna Zeńczak



Zakup witraża został dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu "Kolekcje/Kolekcje muzealne" 2016.