Idź do treści strony
Dostępny dla niepełnosprawnych wzrokowo Przewijak Kawiarnia Dostępny dla niepełnosprawnych słuchowo facebook flickr googleplus instagram pinterest searchsearch twitterwifi Zakaz fotografowania youtube wheelchair Listgridheart LOGO kir Calendar Calendar Calendar Logo

Ród Czapskich

Ród Czapskich

Gniazdem rodowym polskiej gałęzi rodziny Czapskich od czasów średniowiecza była wieś Czaple na Pomorzu Gdańskim. Jak każdy ród polski, Czapscy, uzyskawszy w XVIII wieku wielkie znaczenie polityczne, stworzyli swoją legendę rodową i wywód genealogiczny. Udział w legendzie tego rodu mieli także wielcy polscy heraldycy.
Według niej członkowie rodu pochodzili z Frankonii, gdzie w X wieku służyli królowi Niemiec Henrykowi I Ptasznikowi. Walczyli także u boku Bolesława Krzywoustego przeciwko Prusom na Pomorzu w latach 1112–1118 oraz wojnie trzynastoletniej (poł. XV w.) po stronie króla Kazimierza Jagiellończyka. Hugo II Czapski von Smolangen pełnił urząd kasztelana gdańskiego w 1482 roku.

Należy przyjąć, że ród Czapskich wywodzi się z Pomorza Gdańskiego od Marcina Czapskiego (XV/XVI w.), który 15 czerwca 1526 roku otrzymał od króla Zygmunta Starego potwierdzenie posiadania dóbr: Czaple, Białe i łąka Czajki koło Świecia. Sebastian, podkomorzy malborski (ożeniony z Anną Konopacką, kuzynką Mikołaja Kopernika), otrzymał za zasługi od króla Zygmunta Augusta dobra Meisterwald (Nierzesino) w 1570 roku.

Józef Czapski z siostrą Marią, ok. 1961 r.  Autor nieznany, rękopis MNK 2419 nr 10W początkach XVII wieku wyłoniły się linie rodu na Bękowie, Smętowie i Swarożynie (wymarła na początku XVIII w.). Potomkowie dwóch pierwszych linii tworzyli nowe gałęzi rodu Czapskich (od połowy XVIII wieku): na Bukowcu i Smogulcu, a w II połowie XVIII wieku – linię na Kiejdanach, później zaś – linię na Stańkowie na Białorusi oraz dalsze linie wielkopolskie.

Od XVI do początków XVIII wieku Czapscy byli związani głównie z Pomorzem i należeli do najwybitniejszych i najzamożniejszych rodów. Ich przedstawiciele skutecznie bronili interesów szlachty pomorskiej, obsadzali urzędy i godności lokalne – podkomorzych, kasztelanów, starostów – przewodzili na sejmikach i w sądownictwie szlacheckim Prus Królewskich. Do najwyższych godności doszedł w latach 30. XVIII wieku Jan Ansgary Czapski, który jako pierwszy z rodu osiągnął urząd centralny: podskarbiego wielkiego koronnego w 1738 roku, za Augusta III. Przedstawiciele rodu wybierali także karierę duchownych: w klasztorach, zakonach, na stolicach biskupich. Najwyższe godności uzyskał Walenty Aleksander Czapski, który w 1735 roku był nominowany na biskupstwo przemyskie, a w 1742 roku został biskupem kujawskim (włocławskim). Czapscy wybierali też drogę kariery wojskowej, jak Antoni Czapski (zm. 1792), podkomorzy chełmiński i generał wojsk polskich, gen. Grzegorz Józef Czapski (zm. 1810) i gen. Mikołaj Czapski. Dwaj ostatni w 1804 roku zostali uhonorowani przez króla Fryderyka Wilhelma III tytułem hrabiów von Hutten. Tytuł taki uzyskał także 3 września 1861 roku Bogdan Czapski, który założył ordynację na wspomnianych już dobrach Smogulec (Wielkopolska) – ofiarodawca swoich kolekcji dla Muzeum Narodowego w Krakowie.

Odnoga rodu Czapskich, która poprzez Radziwiłłów osiadła w początkach XIX wieku w okolicach Mińska Białoruskiego (Stańków, Przyłuki) oraz na Wołyniu, otrzymała potwierdzenie tytułu hrabiowskiego od carów rosyjskich (w 1874, 1895 i 1900). Linia Czapskich na Litwie (jako części Rosji po III rozbiorze Polski) wydała wybitnych przedstawicieli, do których należał Emeryk Hutten-Czapski, minister carski, kolekcjoner muzealiów i numizmatyk, i jego potomkowie – syn Karol, burmistrz Mińska na Białorusi, oraz wnukowie: Emeryk młodszy, kolekcjoner (zm. 1979), Józef, malarz i pisarz (1896–1993) oraz Maria, pisarka (zm. 1981). W latach 1994–2010 Muzeum Narodowe uzyskało archiwa Józefa i Marii Czapskich (22 metry bieżące) oraz zbiory muzealne, księgozbiory i pamiątki przywiezione z Maisons-Laffitte. Od wielu lat zbiory Muzeum Narodowego są wzbogacane przez Izabellę Godlewską de Aranda, malarkę, rzeźbiarkę i architekta, prawnuczkę Emeryka Hutten-Czapskiego seniora. Dzięki darom i zakupom do Muzeum trafiło w ten sposób wiele cennych zabytków z medalierstwa, militariów, malarstwa i rzeźby oraz pamiątek i dokumentów z dziejów rodu Czapskich (w tym dotyczących Emeryka Czapskiego juniora), eksponowanych obecnie w galeriach.

Ród Czapskich w latach 1660–1795 wydał: trzynastu senatorów, sześciu kawalerów Orderu Orła Białego, do roku 1863 trzech kawalerów Virtuti Militari. Czapscy byli też kawalerami innych orderów polskich, cesarskich i carskich oraz francuskiej Legii Honorowej. Ród Czapskich wydał dwóch biskupów, jednego podskarbiego wielkiego, trzech wojewodów, siedmiu kasztelanów, liczny zastęp lokalnych (pomorskich) podkomorzych, mieczników, podskarbich, chorążych, starostów starostw grodowych i niegrodowych, podwojewodów, sędziów ziemskich, marszałków i posłów sejmików pomorskich i posłów sejmów warszawskich, jak też kilku generałów. Ród ten obsadzał także funkcje w wielu zakonach i klasztorach, a w XX wieku dwóch Czapskich było przeorami polskiej prowincji Zakonu Maltańskiego. Czapscy walczyli także o niepodległość ojczyzny jako powstańcy i konfederaci, co przypłacili zesłaniem na Syberię i emigracją we Francji. Od 19 marca 1923 roku istnieje związek familijny utworzony z inicjatywy Bohdana Czapskiego ze Smogulca w Wielkopolsce. Obecnie potomkowie rodu Czapskich żyją w USA, Anglii i Hiszpanii.
Z racji posiadanych majątków i sprawowanych funkcji publicznych na Pomorzu w ciągu kilkuset lat członkowie rodziny Czapskich byli fundatorami i opiekunami (kolatorami) wielu zakonów, klasztorów, kościołów i kaplic, istniejących do dziś, gdzie znajdują się ich groby i tablice nagrobne.

Rola i znaczenie rodu wzrastała także poprzez koligacje małżeńskie z najwybitniejszymi rodami rycerskimi (szlacheckimi) na Pomorzu i Wielkopolsce, a z czasem także w innych częściach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Wypada tu wymienić rody: Wejherów, Witosławskich, Kossów, Kruszyńskich, Kalksteinów, Łosiów, Działyńskich, Konopackich, Iwanickich, Kostków, Skórzewskich, Mielżyńskich, a w XVIII wieku – także Radziwiłłów litewskich. W drugiej połowie XIX wieku Czapscy weszli w koligacje z najwybitniejszymi rodami arystokracji europejskiej, takimi jak – Meyendorffami, Stackelbergami, Cziczerinami, Kinskymi i Thun-Hohensteinami.

Pięknym świadectwem powiązań Czapskich z najdawniejszymi rodami Europy są znakomite książki Marii Czapskiej „Europa w rodzinie i Czas odmieniony”.
Kontynuując przeglądanie tej strony, akceptujesz pliki cookies. Więcej na ten temat możesz dowiedzieć się w naszej Polityce Prywatności
Akceptuję