Dorobek artystyczny zmarłego w wieku niespełna 28 lat Maksymiliana Gierymskiego zamyka się w okresie zaledwie dziewięciu lat, z czego siedem przypada na okres monachijski oraz ostatni, trudny czas zaawansowanej choroby, spędzony w Rzymie i miejscowościach kuracyjnych (1867–1874), w tym m.in. w Bad Reichenhall, gdzie zmarł.

Pomimo tego, iż wiele znaczących dla oeuvre Gierymskiego dzieł, w tym obrazy takie, jak np.: "Patrol powstańczy", "Adiutant sztabowy", "Rewizja nocna" oraz "Powrót bez pana", "Patrol polski 1830 roku" i "Wiosna w małym miasteczku" podziwiać możemy dzisiaj w polskich zbiorach publicznych i prywatnych, w odniesieniu do dużej liczby prac Maksymiliana nie jesteśmy w stanie określić miejsca ich obecnego przechowywania. Brak aktualnych informacji dotyczących tej zaginionej części dorobku Gierymskiego stanowi poważną lukę w naszej wiedzy na temat polskiego dziedzictwa kulturowego. Uchodząc za zaginione, dzieła te dzielą tym samym losy wielu innych zabytków zaliczanych w poczet rodzimego "Muzeum Utraconego".

Do grupy zaginionych dzieł Maksymiliana Gierymskiego należał do niedawna prezentowany w Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku obraz Na pastwisku, znany również m.in. pod tytułem Lekcja jazdy. Graficzny wizerunek tego dzieła prezentowany był na zakończnej w ubiegłym roku w Muzeum Narodowym w Krakowie wystawie poświęconej twórczości Maksymiliana Gierymskiego. Wydzielony w przestrzeni tej ekspozycji multimedialny "Gabinet dzieł zaginionych" skrywał historię oraz zachowane wizerunki szesnastu wybranych obrazów pędzla artysty, o nieustalonym miejscu przechowywania. Do niedawna zatem na temat obrazu Na pastwisku wiadomo było, iż został sprzedany jeszcze za życia jego autora i przez wiele lat przechowywany był w zbiorach prywatnych w Hamburgu. Dalsze losy obrazu, w tym miejsce jego przechowywania, pozostawały nieznane.

Koniec ubiegłego roku wyznaczył przełom w zagadkowych losach dzieła. Historyków sztuki oraz admiratorów twórczości Maksymiliana Gierymskiego ożywiła wieść, iż obraz pojawił się w ofercie szwedzkiego domu aukcyjnego Stockholms Auktionsverk. Po grudniowej aukcji dzieło zostało zakupione przez prywatnego kolekcjonera. Dzięki życzliwej postawie nowego właściciela możemy je przez pewien czas podziwiać w Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach. Dzieło, poddane konserwacji przez Pracownię Konserwacji Malarstwa i Rzeźby w Sukiennicach, prezentowane będzie w Sali Chełmońskiego do końca sierpnia 2015 roku.


Muzeum Narodowe w Krakowie nadal prowadzi poszukiwania zaginionych dzieł Maksymiliana Gierymskiego. W trakcie badań związanych z realizacją projektu "Twórczość Maksymiliana Gierymskiego a sztuka polskich monachijczyków w latach 1867–1900 – badania interdyscyplinarne" (finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki) gromadzone są możliwie pełne dane na temat prac malarskich i rysunkowych tego artysty. Materiały te posłużą do opracowania katalogu dzieł wszystkich Gierymskiego. Istotną częścią wspomnianego opracowania stanie się zebranie aktualnych informacji na temat dzieł zaginionych.

opracowanie: Aleksandra Krypczyk-De Barra