Piękne! Użyteczne? - wazony z okresu historyzmu, secesji i art deco
-
Kolekcja szkła Muzeum Narodowego w Krakowie liczy obecnie ponad 3000 zabytków i jest przechowywana w Dziale Rzemiosła Artystycznego, Kultury Materialnej i Militariów, Poddział Szkło. Od 1998 roku najcenniejsza część zbioru jest prezentowana w Galerii Rzemiosła Artystycznego, stałej ekspozycji w Głównym Gmachu Muzeum. Wazony z okresu historyzmu (2 połowa XIX wieku), secesji (lata 1895-1910) oraz art deco (okres międzywojenny) są w części elementem tej wystawy. Pozostałe, reprezentują równie bogaty zasób magazynowy.
Wybitna kolekcja szkieł z okresu historyzmu to efekt systematycznych zakupów zabytków realizowanych przez Muzeum Techniczno-Przemysłowe w Krakowie, którego zbiory w 1950 roku zasiliły kolekcję Muzeum Narodowego. W 1873 roku na Wystawie Światowej w Wiedniu zakupiono m. in. wazon-amforę autorstwa Lorenzo Radi, wykonaną ze szkła chalcedonowego, który produkcję tego typu szkieł realizował w firmie Salviati & Co. na wyspie Murano koło Wenecji w latach 1867-1880.
Kolejne zakupy Muzeum na wystawie to wazony z: angielskiej firmy Cristal Alasanti oraz huty Schreiber & Neffen z Gross Ullersdorf (Velke Losiny na Morawach), gdzie zastosowana do dekoracji całej powierzchni wazonu barwna dekoracja emaliowana stwarza iluzję nałożenia na korpus precyzyjnie wykonanej delikatnej koronki.
Nowatorskie realizacje w dziedzinie szkła artystycznego we Francji, szczególnie w ostatnim dziesięcioleciu XIX wieku, wpłynęły na powstanie i popularyzację szkła powlekanego (warstwowego), które w okresie secesji zyskało uznanie i akceptację klientów. Najwybitniejszym francuskim artystą szkła był Emile Galle (1846–1904) działający w Nancy. Inspiracją dla projektów Galle’a była sztuka Dalekiego Wschodu, m.in. japońska ceramika i malarstwo oraz chińskie szkło powłokowe i rytowane wypukło. Szkła, głównie wazony, wykonywano ze szkła bezbarwnego, powlekanego kilkoma warstwami szkła barwnego, następnie trawionego chemicznie, by uzyskać kompozycję według założonego projektu.
W Nancy działali również bracia Auguste (1854–1909) i Antonin (1864–1930) Daum, którzy pod wpływem Emila Gallè’a od 1889 roku wytwarzali szkło powlekane. Wysoka jakość produkcji została utrzymana do wybuchu pierwszej wojny światowej, później uległa komercjalizacji. Najlepsze realizacje z firm Gallè i Daum w kolekcji, to dar Teodora Dunina lekarza warszawskiego, złożony w 1909 roku.
Popularność wazonów z Ecole de Nancy sprzyjała koniunkturze na podobne szkła, które chętnie produkowały jeszcze w latach 20.tych XX wieku huty, zarówno z terenu Francji, jak i Belgii, Niemiec czy Rumunii. Jednak szereg wazonów zdobionych techniką trawienia i szlifowania, z motywami kwiatowymi lub „japonizującymi” krajobrazami, poziomem artystycznym i technicznym wykonanej dekoracji znacznie różni się od francuskich pierwowzorów. Tu uwagę zwracają prace według projektu Camille Tutrè de Varreux, używającego pseudonimu „de Vez” (po 1910) oraz niemiecka firma Beckmann & Weis z Mügeln koło Drezna (1910-1920).
Nowoczesne i modne wazony z okresu międzywojennego, to pełna paleta wzorów, technik hutniczych, zdobień i kolorów. Z europejskich producentów reprezentowanych w muzealnej kolekcji, będącej efektem już powojennych zakupów, warto wymienić firmę Ludwig Moser & Söhne z Karlovych Varów (dawniej Karlsbad) w Czechosłowacji, która wprowadziła szereg modeli ze szkła barwnego, szlifowanego w stylu art deco. Duży światowy sukces komercyjny stał się udziałem francuskiej firmy Rene Lalique`a, a produkowany od roku 1926 wazon „Palissy” o brzuścu z motywami muszli ślimaków różnej wielkości, należał do modeli popularnych wśród klientów.
Huta J. Stolle “Niemen”, wiodąca polska huta szkła okresu międzywojennego, zaproponowała pięć modeli wazonów inspirowanych szkłem francuskim, zwłaszcza realizacjami wspomnianego Rene Lalique`a i Mauriusa Erensta Sabino. W kolekcji Muzeum znajduje się realizacja projektu nr 1309 z Katalogu huty w wersji szmaragdowej, wykonana w technice szkła tzw. “cichodmuchanego” czyli dmuchanego do metalowej formy, a następnie matowanego. Dekoracja brzuśca wazonu to wieniec reliefowo przedstawionych kwiatów i liści chryzantem, inspirowany sztuką Japonii.
Tekst i wybór obiektów: Alicja Kilijańska - absolwentka historii sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1995 roku pracownik Muzeum Narodowego w Krakowie, zatrudniony w Dziale Rzemiosła Artystycznego i Kultury Materialnej, od 2000 pełni funkcję kierownika tego Działu. Sprawuje opieką nad kolekcjami: złotnictwa, szkła, mebli, zegarów gemm, malarstwa na szkle. Od 2005 roku wykładowca historii rzemiosła artystycznego i kultury materialnej w katedrze scenografii Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Od 2008 członek ICOM.
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
