Przyjaciele - pokaz rzeźby Magdaleny Abakanowicz

Od 9 czerwca na I piętrze Gmachu Głównego prezentowana jest rzeźba Przyjaciele (2009) Magdaleny Abakanowicz. Pokaz jest zapowiedzią wystawy XX + XXI Galeria Sztuki Polskiej.

Magdalenie Abakanowicz sławę przyniosły abakany – monumentalne kompozycje na granicy tkaniny artystycznej i rzeźby. Organiczne, utkane z naturalnych włókien formy, których nazwa pochodzi od nazwiska autorki, wpisały się na stałe w historię sztuki współczesnej. W późniejszym okresie twórczości artystka skłaniała się ku bardziej konwencjonalnym rzeźbiarskim materiałom, jednak nie porzuciła tkaniny. W sferze znaczeń dzieła sztuki coraz silniej zajmowała ją refleksja nad egzystencją człowieka i jego miejscem w świecie i w zbiorowości.

Głębię filozoficznych rozważań nad ludzką naturą obrazowały serie prac złożonych z figur – znacznie bliższych tradycyjnej rzeźbie niż abakany, ale wciąż oryginalnych i rozpoznawalnych. Oprócz licznych zespołów niemal identycznych postaci, umieszczanych niekiedy w otwartej przestrzeni, Abakanowicz tworzyła także mniejsze grupy, rzadziej pojedyncze figury. Często formowała je z jutowego płótna: surowej tkaniny kojarzonej głównie z najzwyklejszymi, tanimi workami. Juta została więc w pewnym sensie uwznioślona: posłużyła bowiem jako materiał, z którego powstawały dzieła o tak wyrazistym wydźwięku filozoficznym. Gestem tym zbliża się artystka nieco do Tadeusza Kantora i jego pojęcia „realności najniższej rangi”.

Cykle figur Magdaleny Abakanowicz łączy motyw anonimowości, typowości – osiągnięty przez schematyczne potraktowanie ciał, pozbawienie ich głów czy redukcję tylko do fragmentu postaci. Kolejnym krokiem w stronę odindywidualizowania figury ludzkiej wydaje się być wyposażenie jej w zwierzęcą maskę. To cecha prac z cyklu „Coexistence” („Współistnienie”), do którego bezpośrednio nawiązuje rzeźba Przyjaciele. Pierwsza seria figur ze zwierzęcymi i ptasimi głowami powstała w roku 2002, a do hybrydalnej ludzko-zwierzęcej postaci artystka powracała przez kilka kolejnych lat. Niektóre z rzeźb to figury w pozycji stojącej, inne siedzą na stalowych lub drewnianych, surowych w formie konstrukcjach. 

W rzeźbie Przyjaciele (2009) utwardzona żywicą juta została uformowana w kształt dwóch nagich, siedzących postaci. Tajemnicza para mężczyzn siedzących obok siebie w identycznych pozach ma na głowach zwierzęce maski. Tak ukazywani byli staroegipscy bogowie: Thot – patron  nauki, sztuki i magii, często przedstawiany był z głową pawiana, Anubis zaś – bóg życia pozagrobowego – miał tradycyjnie głowę szakala. Mężczyzna z głową psa to przykład cynocefalii: fantastycznych przedstawień ludzi z psimi głowami, występujących w starożytnych mitologiach, ale i w czasach późniejszych: w ikonografii Kościoła prawosławnego znany jest wizerunek świętego Krzysztofa z głową psa. Takie przedstawienia o symbolicznym znaczeniu pojawiały się również w anglosaskich manuskryptach. Rzeźba Magdaleny Abakanowicz może też być interpretowana jako nawiązanie do utraconej bliskości ludzi i zwierząt – do myśli, że człowiek powinien żyć w harmonii z otaczającą go przyrodą, a zwierzęta winny być traktowane z należytą godnością jako nasi „mniejsi bracia”.

Agata Małodobry

Dział Sztuki Współczesnej MNK

„Przyjaciele” w Muzeum – zakup rzeźby Magdaleny Abakanowicz do kolekcji sztuki współczesnej Muzeum Narodowego w Krakowie

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury
Program NARODOWA KOLEKCJA SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ