W polu zainteresowań kolekcjonerskich Książąt Czartoryskich od samego początku znalazły się średniowieczne i nowożytne rękopisy iluminowane. Około 150 ksiąg - dzieł malarstwa książkowego - stanowi dziś integralną część zasobów Biblioteki, chociaż w czasach puławskich część z nich należała do kolekcji muzealnej księżnej Izabeli, eksponowana w Świątyni Sybilli i Domu Gotyckim. Traité de la forme et devis d’un tournois – traktat o formach i przepisach turniejowych pióra René d’Anjou (ok. 1465 – 1475), Lekcjonarz na dni świąteczne z klasztoru dominikanów w Kolonii, Vita christi [et] la Vengeance de la mort jhesu christ nostre seigneur fundacji Guillaume’a de Ternay oraz Getijdenboek – Godzinki w języku średnioniderlandzkim (Haarlem, 1468- 1 483) to wybitne dzieła sztuki traktowane niegdyś jako muzealia.

W r. 1818, wraz z kolekcją Tadeusza Czackiego zakupiono dla Biblioteki Czartoryskich cenne polonika, związane z Ojczyzną miejscem powstania lub osobami fundatorów i użytkowników: Złoty Kodeks Pułtuski z XI w., Pontyfikał Erazma Ciołka, "Kronikę czeską" Přibika z Radenína (Praga, ok. r. 1376 ), w XV w. należącą do kardynała Zbigniewa Oleśnickiego.

Kontynuacją tych działań było uzupełnianie zbioru przez księcia Władysława Czartoryskiego, zgodnie z gustem epoki zainteresowanego sztuką średniowieczną i dbającego o profesjonalny charakter zakupów, dokonywanych w większości na rynku antykwarycznym.

Owocem tych przedsięwzięć stał się unikatowy Polsce, niepowtarzalny w swoim rodzaju zbiór - cenny dokument dawnej kultury słowa i obrazu.

Przodkowie Chrystusa wg Ewangelii Mateusza Ewangeliarz, tzw. Codex aureus Pultoviensis (Złoty Kodeks Pułtuski); Bawaria (opactwo Niederalteich ?) ok. 1085

Błogosławieństwo pontyfikalne Pontificale et benedicionale cracoviensae ,tzw. Pontyfikał Erazma Ciołka, Kraków 1510 – 1515

Tronujący król Czech Přibik z Radenína zw. Pulkawa: Chronica Bohemica; Czechy, Praga ok. r. 1376

Rycerze w zbrojach turniejowych René d’Anjou, Traité de la forme et devis d’un tournois - traktat o formach i przepisach turniejowych. Francja, Prowansja, ok. 1465 - 1475

Msza na pierwszą niedzielę Adwentu Mszał cysterski, północna Francja ok. 1313-1320

Pokłon Trzech Króli Lekcjonarz na dni świąteczne z klasztoru dominikanów w Kolonii; Kolonia, naśladowca Stefana Lochnera, po 1461

Miniatura ze scenami Męki Chrystusa Vita christi [et] la Vengeance de la mort jhesu christ nostre seigneur; Flandria, Gandawa 1478

Getijdenboek – Godzinki w języku średnioniderlandzkim Niderlandy Północne, Haarlem, 1468-1483