Za symboliczny początek polskiej awangardy można uznać otwarcie 4 listopada 1917 roku w siedzibie krakowskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych I Wystawy Ekspresjonistów Polskich. Wydarzenie to zapowiadało niezwykłą aktywność twórców tego nurtu w dwudziestoleciu międzywojennym. Na ekspozycji zaprezentowano niemal sto dzieł osiemnastu artystów, a spośród jej uczestników wyłoniła się grupa późniejszych formistów, aktywnie tworzących i propagujących idee nowej sztuki. Należeli do nich: Leon Chwistek, Tytus Czyżewski, Zbigniew Pronaszko oraz Henryk Gotlib, Jan Hrynkowski, Tymon Niesiołowski i Andrzej Pronaszko.

Awangarda miała zasięg ogólnoeuropejski i w decydujący sposób wpłynęła na rozwój nowoczesnej myśli estetycznej oraz praktyki artystycznej na całym świecie. Związani z nią twórcy prezentowali nowe spojrzenie na formę i funkcję sztuki, a wyróżniające ją cechy – otwartość na eksperyment, nieustające poszukiwanie nowych form – bezpośrednio wpłynęły na działalność kulturotwórczą późniejszych pokoleń. Polska stanowiła w owym czasie ważny ośrodek tego ruchu, a rodzimi artyści wnieśli do niego istotną, oryginalną jakość. Dzieła Władysława Strzemińskiego, Katarzyny Kobro, Stanisława Ignacego Witkiewicza, Tadeusza Peipera, Szymona Syrkusa stanowiły liczący się głos w międzynarodowej dyskusji na temat nowoczesności – za sprawą ich osiągnięć Polska stała się ważnym punktem na mapie światowej kultury.

Polska awangarda radykalnie odmieniła charakter naszej kultury, przesądzając o dalszym rozwoju sztuk wizualnych, literatury, filmu, teatru, architektury, a także przekształcając w istotny sposób naszą rzeczywistość. Setna rocznica narodzin ruchu awangardowego w Polsce to doskonała okazja, by zwrócić uwagę publiczności na rangę tego zjawiska i zaznaczyć, jak dużą rolę odgrywa ono w kształtowaniu współczesnej kultury. Mimo bowiem przemożnego wpływu na obecny kształt ludzkiego środowiska – od urbanistyki i architektury począwszy, poprzez wzornictwo przemysłowe i modę, na wizualnych kodach masowej komunikacji kończąc – znaczenie awangardy wciąż pozostaje społecznie słabo rozpoznane.

Intencją inicjatorów obchodów stulecia awangardy jest sprawienie, by miały one jak najszerszy zasięg, obejmując jak najliczniejsze środowiska, instytucje i organizacje. Dotychczas zainteresowanie włączeniem się w obchody zadeklarowały między innymi: Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Narodowe w Krakowie, Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Muzeum Narodowe w Szczecinie, Muzeum Narodowe w Gdańsku, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, MOCAK Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie, Muzeum Współczesne we Wrocławiu, Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka z Krakowa, Muzeum Historii Fotografii w Krakowie, Muzeum Śląskie w Katowicach, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Muzeum Miasta Gdyni, Muzeum Tatrzańskie w Zakopanem, Teatr Powszechny w Warszawie, Teatr Polski we Wrocławiu, Teatr Nowy w Łodzi, Teatr Wielki w Łodzi, Teatr Łaźnia Nowa w Krakowie, Instytut Teatralny im. Z. Raszewskiego w Warszawie, Instytut Muzyki i Tańca w Warszawie, Instytut Architektury w Krakowie, Instytut Kultury Polskiej UW w Warszawie, Instytut Badań Literackich PAN w Warszawie, Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej Warszawska Jesień, Związek Kompozytorów Polskich, Akademia Muzyczna w Łodzi, Akademia Sztuk Pięknych w Łodzi, Akademia Sztuki w Szczecinie, Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu, Narodowa Galeria Sztuki Zachęta w Warszawie, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie, BWA Wrocław, BWA Zielona Góra, BWA Tarnów, Galeria Arsenał w Białymstoku, Galeria Bunkier Sztuki w Krakowie, Galeria Labirynt w Lublinie, Galeria Kronika w Bytomiu, Miejska Galeria Sztuki w Gdańsku. Przedstawiona lista nie jest pełna – z każdym dniem przybywa kolejnych instytucji i organizacji pragnących zamanifestować swoją łączność z tradycją i etosem awangardy.


Wydarzenia w ramach obchodów stulecia awangardy w Polsce 

Rok awangardy 2017 w MNK