Zmarła Natalia Lach-Lachowicz, 1937 – 2022

W latach 1957 – 1963 studiowała w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. W 1970 roku, razem ze Zbigniewem Dłubakiem, Andrzejem Lachowiczem i Antonim Dzieduszyckim założyła galerię i grupę Permafo (działali wspólnie do 1981 roku). W 1976 roku jej praca Sztuka konsumpcyjna została zamieszczona na okładce międzynarodowego pisma „Flash Art”. Dwa lata później została stypendystką Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku. Kolejne, ważne stypendium – Verein Kulturkontakte otrzymała w 1991 roku, zaś w 1994 roku stypendium fundacji Pro-Helvetia.

Natalia LL była jedną z pierwszych artystek sztuki pojęciowej. Korzystała z ikonografii zaczerpniętej z obszaru popkultury i mass mediów, szukając tożsamości współczesnego artysty i siebie samej. Często, używając kalek popkultury prowokowała, podważając nie tylko niegdysiejsze, ale i obecne normy estetyczne i moralne opatrując znakiem zapytania i tropiąc obowiązujące wzorce. Pytała o zniewolenie ekonomiczne (konsumpcjonizm), równe prawa dla kobiet i wolność jednostki. Lata 70, były dla Natalii LL wyjątkowo płodne. Powstały cykle: Sztuka postkonsumpcyjna (1975), Sztuczna fotografia (1975), Sztuka zwierzęca (1977), Śnienie (1978) i Punkty podparcia (1978). Wówczas też artystka zrealizowała filmy Rejestracja permanentna czasu (1970) i Impresje (1973).

Lata osiemdziesiąte, dekada stanu wojennego, przyniosła etyczne przewartościowania. Pojawiły się w jej sztuce wątki filozoficzne, religijne i magiczne  (m.in. Trwoga paniczna (1987), Trójkąt magiczny (1987), Głowa mistyczna (1987). W latach 90. Natalię LL absorbował problem substancjonalności zła i problem lęku. Powstały wtedy fabularyzowane filmy artystyczne (z wykorzystaniem muzyki Ryszarda Wagnera), odwołujące się do literackich mitologii (Żarłoczne koty (1994), Marzenia Brunhildy (1994).

W 2007 roku została odznaczona Srebrnym Medalem Gloria Artis, a w 2013 roku otrzymała Nagrodę im. Katarzyny Kobro. W 2018 roku uhonorowana została prestiżową Rosa Schapire Art Prize.

Muzeum Narodowe w Krakowie otrzymało w 2021 roku wyjątkowo hojny dar, trzydzieści siedem prac reprezentacyjnych dla wszystkich okresów jej twórczości. W stałej Galerii Sztuki Polskiej XX+XXI znajdują się prace Ptaki wolności jej autorstwa (1999/2000).

Muzeum Narodowe w Krakowie z żalem i smutkiem żegna wybitną, wiecznie poszukującą artystkę.

Magdalena Czubińska