Wielki Post w Pałacu Biskupa Erazma Ciołka
Wielki Post w Pałacu Biskupa Erazma Ciołka
Wraz z nadejściem Wielkiego Postu w Galerii "Sztuka Dawnej Polski. XII-XVIII wiek" zaszła zmiana. Sześć kwater wielkiego poliptyku dominikańskiego, namalowanego dla krakowskiego kościoła Świętej Trójcy po roku 1462, zostało odwróconych.
Zamiast prezentowanych dotąd rewersów ze scenami z życia Marii można teraz podziwiać świąteczną odsłonę kwater, na której wyobrażono sceny z Męki Chrystusa, od "Modlitwy w Ogrojcu" po "Złożenie do grobu".
"Na stałej wystawie znajdują się bardzo liczne dzieła, dla których inspiracją była Pasja i które pobudzały – i nadal pobudzają – do rozważań nad zbawczym cierpieniem Chrystusa. Charakter dzieł średniowiecznych, ich wielka ekspresja, czasem wynikająca z bardzo dosłownego, nieraz werystycznego sposobu przedstawiania, odzwierciedlają religijność tej epoki, którą charakteryzowała duża uczuciowość i emocjonalność.
Do najbardziej przejmujących świadectw owej religijności należy rzeźba umęczonego Chrystusa wskazującego na Swoje rany, pozyskana z Krauszowa, wykonana około 1440 roku. W ten sposób średniowieczny artysta przedstawił postać Męża Boleści, o którym pisał Izajasz w swym proroctwie. Na kwaterach poliptyku augustiańskiego, wykonanego około roku 1468 odnajdujemy rzadkie w ikonografii wyobrażenia scen Wypędzenia przekupniów ze świątyni oraz Chrystusa przez Kajfaszem. Dosłowność sztuki wieków średnich najpełniej ilustruje rzeźba Chrystusa na osiołku z początku wieku XVI, którą w Niedziele Palmowe w uroczystej procesji wożono, jak gdyby samego Jezusa, po ulicach miasta. Do najcenniejszych dzieł w zbiorach Muzeum należy kamienna płaskorzeźba wykonana około 1485 roku przez słynnego Wita Stwosza, która przedstawia Modlitwę w Ogrojcu. Pierwszoplanowa postać Chrystusa odzianego w bogato drapowaną szatę kontrastuje, w malarski nieomal sposób z gładko potraktowanym tłem. Scena przedstawia ostatnie chwile modlitwy, gdyż na skraju kompozycji widać już zbrojne postacie nadciągające z Jerozolimy.
Bardzo piękny cykl dynamicznie malowanych scen pasyjnych odnajdujemy na skrzydłach poliptyku z Lusiny z około 1500 roku. Niezwykły poziom ekspresji reprezentuje torso Ukrzyżowanego pochodzące z Wiśnicza Starego, wykonane około roku 1500. Nieznany artysta w bardzo realistyczny, namacalny nieomal sposób oddał napięcie cierpiącego Ciała. Do średniowiecznej ikonografii nawiązuje barokowe płótno pochodzące z 1647 roku, które przedstawia Tłocznię Mistyczną i w obrazowy sposób ilustruje charakter Męki Pańskiej: oto Chrystus, przygniatany prasą dośrubowywaną przez Boga Ojca, wytłacza swym ciałem sok z winnego grona, który – jako Jego odkupieńczą krew – zbierają do kielicha aniołowie. Podobnie dydaktyczny charakter mają płaskorzeźby ołtarza Bożej Męki wykonanego około roku 1630 dla kościoła w Krośnie nad Wisłokiem. W dziele tym znajdujemy dokładną ilustrację wszystkich ważniejszych zdarzeń, jakie rozegrały się od Paschy do Niedzieli Zmartwychwstania.
W Pałacu Biskupa Erazma Ciołka można natrafić nie tylko dzieła plastyczne, odnoszące się do Bożej Męki. W sali ukazującej staropolskie obyczaje pogrzebowe możemy również wysłuchać kilku dawnych polskich pieśni pasyjnych, które śpiewano także poza Wielkim Postem, w trakcie nabożeństw żałobnych. Jest wśród nich wykonanie fragmentu jednej z najstarszych, osiemnastowiecznych wersji Gorzkich Żali, która została zanotowana w kancjonale (śpiewniku) z klasztoru benedyktynek w Staniątkach k. Krakowa.
T.Z.
"Na stałej wystawie znajdują się bardzo liczne dzieła, dla których inspiracją była Pasja i które pobudzały – i nadal pobudzają – do rozważań nad zbawczym cierpieniem Chrystusa. Charakter dzieł średniowiecznych, ich wielka ekspresja, czasem wynikająca z bardzo dosłownego, nieraz werystycznego sposobu przedstawiania, odzwierciedlają religijność tej epoki, którą charakteryzowała duża uczuciowość i emocjonalność.
Do najbardziej przejmujących świadectw owej religijności należy rzeźba umęczonego Chrystusa wskazującego na Swoje rany, pozyskana z Krauszowa, wykonana około 1440 roku. W ten sposób średniowieczny artysta przedstawił postać Męża Boleści, o którym pisał Izajasz w swym proroctwie. Na kwaterach poliptyku augustiańskiego, wykonanego około roku 1468 odnajdujemy rzadkie w ikonografii wyobrażenia scen Wypędzenia przekupniów ze świątyni oraz Chrystusa przez Kajfaszem. Dosłowność sztuki wieków średnich najpełniej ilustruje rzeźba Chrystusa na osiołku z początku wieku XVI, którą w Niedziele Palmowe w uroczystej procesji wożono, jak gdyby samego Jezusa, po ulicach miasta. Do najcenniejszych dzieł w zbiorach Muzeum należy kamienna płaskorzeźba wykonana około 1485 roku przez słynnego Wita Stwosza, która przedstawia Modlitwę w Ogrojcu. Pierwszoplanowa postać Chrystusa odzianego w bogato drapowaną szatę kontrastuje, w malarski nieomal sposób z gładko potraktowanym tłem. Scena przedstawia ostatnie chwile modlitwy, gdyż na skraju kompozycji widać już zbrojne postacie nadciągające z Jerozolimy.
Bardzo piękny cykl dynamicznie malowanych scen pasyjnych odnajdujemy na skrzydłach poliptyku z Lusiny z około 1500 roku. Niezwykły poziom ekspresji reprezentuje torso Ukrzyżowanego pochodzące z Wiśnicza Starego, wykonane około roku 1500. Nieznany artysta w bardzo realistyczny, namacalny nieomal sposób oddał napięcie cierpiącego Ciała. Do średniowiecznej ikonografii nawiązuje barokowe płótno pochodzące z 1647 roku, które przedstawia Tłocznię Mistyczną i w obrazowy sposób ilustruje charakter Męki Pańskiej: oto Chrystus, przygniatany prasą dośrubowywaną przez Boga Ojca, wytłacza swym ciałem sok z winnego grona, który – jako Jego odkupieńczą krew – zbierają do kielicha aniołowie. Podobnie dydaktyczny charakter mają płaskorzeźby ołtarza Bożej Męki wykonanego około roku 1630 dla kościoła w Krośnie nad Wisłokiem. W dziele tym znajdujemy dokładną ilustrację wszystkich ważniejszych zdarzeń, jakie rozegrały się od Paschy do Niedzieli Zmartwychwstania.
W Pałacu Biskupa Erazma Ciołka można natrafić nie tylko dzieła plastyczne, odnoszące się do Bożej Męki. W sali ukazującej staropolskie obyczaje pogrzebowe możemy również wysłuchać kilku dawnych polskich pieśni pasyjnych, które śpiewano także poza Wielkim Postem, w trakcie nabożeństw żałobnych. Jest wśród nich wykonanie fragmentu jednej z najstarszych, osiemnastowiecznych wersji Gorzkich Żali, która została zanotowana w kancjonale (śpiewniku) z klasztoru benedyktynek w Staniątkach k. Krakowa.
T.Z.