Muzeum Książąt Czartoryskich według Profesora Mariana Sokołowskiego

W 1876 r. swoje podwoje otworzyło Muzeum Czartoryskich w Krakowie. Od tego momentu miejsce to stało się nie tylko nową lokalizacją dla pamiątek, dzieł sztuki oraz zbiorów bibliotecznych rodziny Czartoryskich, ale także ważnym ośrodkiem badawczym, nazywanym „Zakładem Naukowym”. Zrzeszał on nie tylko pasjonatów-amatorów, ale także wykładowców akademickich. Ze względu na bliskość i prestiż Uniwersytetu Jagiellońskiego, właśnie z tego ośrodka wywodzili się pierwsi dyrektorzy (kierownicy „Zakładu”) Muzeum Czartoryskich, począwszy od profesora Józefa Łepkowskiego. Kolejnym był profesor Marian Sokołowski, historyk sztuki, muzeolog, opiekun uniwersyteckiego Gabinetu Archeologii, a w końcu kierownik pierwszej na ziemiach polskich katedry historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim (1882). Bliska znajomość Sokołowskiego z Władysławem Czartoryskim, zawiązana dzięki sekretarzowi księcia Lubomirowi Gadonowi, skutkowała powołaniem Sokołowskiego na nowego dyrektora Muzeum w 1884 r., po odwołaniu z tej funkcji Łepkowskiego. Wszechstronnie wykształcony (m.in. na uniwersytecie wiedeńskim i paryskim) Sokołowski, według koncepcji księcia Władysława, miał wprowadzić Muzeum Czartoryskich w „nowoczesność”, w okresie dynamicznego rozwoju dyscyplin naukowych, w tym także historii sztuki i muzeologii. Głównym postulatem Sokołowskiego jako dyrektora Muzeum Czartoryskich było nowoczesne, zgodne z najnowszymi koncepcjami wystawienniczymi eksponowanie zastanych przez siebie zbiorów, poszerzanie kolekcji o kolejne cenne nabytki, a także naukowe, bardziej krytyczne dociekanie prawdy o zabytkach. Dzięki licznym publikacjom i popularyzacji przez Sokołowskiego dzieł z Muzeum XX. Czartoryskich na posiedzeniach Komisji Historii Sztuki Akademii Umiejętności, zaczęły stanowić one przedmiot zainteresowania, a w końcu pierwszych naukowych opracowań polskich, jak również potem zagranicznych badaczy.

Podczas niniejszego wykładu przybliżona zostanie historia Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie na przełomie XIX i XX w. Punktem wyjścia będzie jednak sylwetka ówczesnego dyrektora, Profesora Mariana Sokołowskiego oraz zainicjowane przez niego koncepcje modernizacji i „unaukowienia” Muzeum.