Z książęcej kolekcji

Zbiory Biblioteki Książąt Czartoryskich to nieprzebrana skarbnica, której zasoby ciągle mogą nas zaskakiwać.

Wybrane dokumenty pergaminowe pokazują nam kształtowanie granic naszej Ojczyzny. W 1412 roku król Władysław Jagiełło otrzymał od króla czeskiego i węgierskiego, późniejszego cesarza – Zygmunta Luksemburczyka szesnaście miast ziemi spiskiej jako zastaw za udzieloną pożyczkę. Pozostały one częścią Rzeczypospolitej nawet nie do pierwszego rozbioru, bo już w 1769 roku Austria zajęła je, nie bacząc na Rzeczpospolitą. W 1457 roku król Kazimierz Jagiellończyk kupił z rąk ks. oświęcimskiego Janusza jego dziedzictwo i przyłączył je na stałe do Rzeczypospolitej. I trzeci dokument – zwany potocznie Hołdem pruskim, wystawiony w 1525 roku – miał być pokojowym uregulowaniem wzajemnych stosunków między rodziną (wszak Albrecht Hohenzollern był siostrzeńcem króla Zygmunta I), a z perspektywy lat okazał się początkiem upadku potęgi Rzeczypospolitej.

Obraz I Rzeczypospolitej w oczach cudzoziemców możemy odnaleźć na kartach książek Alessandro Guagniniego oraz Andreasa Cellariusa. Ich uzupełnieniem jest piękna mapa Rzeczypospolitej przygotowana przez jednego z najwybitniejszych europejskich kartografów Carela Allarda. Późniejsza o prawie 200 lat rękopiśmienna mapa przedstawia nam już tylko ułomek wielkiej kiedyś Rzeczypospolitej, jej wschodnie rubieże: Wołyń, Podole i Ukrainę.

Trzy następne eksponaty wydawać by się mogły odległe od siebie, jednak łączy je wiele. Oto rękopis pamiętnika ks. Jędrzeja Kitowicza, którego pióro w mistrzowski sposób opisało życie Rzeczypospolitej czasów saskich. W manuskrypcie Jana Jakuba Rousseau odnajdziemy założenia nowego uporządkowania Rzeczypospolitej. Wielki myśliciel poproszony przez konfederatów barskich kreśli wizję reform, które mogą uratować padającą potęgę. I na koniec tej części wystawy: wypisy, notaty, refleksje, myśli ulotne, okraszone rysunkami, grafikami zapisane na kartach szczególnego pamiętnika, chyba najwybitniejszej kobiety wieku Oświecenia – Izabeli z Flemmingów Czartoryskiej. Któż z nas by napisał o sobie: „Piękna nigdy nie byłam, ale często bywałam ładną, mam piękne oczy”. Z jej ukochanymi Puławami związane są prezentowane tutaj „Myśli różne o sposobie zakładania ogrodów”, a także „Pamiątka pierwszej próbki Drukarni Puławskiej”. W Domku Gotyckim, części założonego przez nią pierwszego polskiego muzeum, eksponowana była piękna nabożna książka należąca do królowej Francji Marii Antoniny, prezent otrzymany w 1781 roku po urodzeniu następcy tronu Ludwika Józefa Burbona.

Kolejne trzy autografy to gratka dla wszystkich kochających muzykę. Oto obok siebie zobaczyć możemy list Ludwiga van Beethovena, rękopis kompozycji Fryderyka Chopina oraz list Nicòllo Paganiniego. Ciekawostką jest, że tych mistrzów łączy jedna osoba: Karol [Carlo] Soliva, ich przyjaciel, adresat ostatniego listu.

Wybrano pamiątki nieprzypadkowe, ale takie, które wspólnie opowiadają nam ciekawe historie, wzruszają i prowokują do myślenia.


Zrealizowano w ramach Projektu "Przeszłość przyszłości" remont i wyposażenie Muzeum Książąt Czartoryskich, Muzeum Narodowe w Krakowie w celu udostępnienia unikatowej kolekcji