XX + XXI. Rzeźba

Akt dziewczęcy

1948 (odlew 1989)

Do rzeźby pozowała artystce jej dwunastoletnia córka Nika. Dziewczynka o szczupłej, nieco przygarbionej sylwetce siedzi bezpośrednio na podłodze. Drobną budowę ciała podkreślają rozbijające bryłę prześwity. Forma rzeźby jest uproszczona, niektóre fragmenty ciała zostały ukazane w silnie zaburzonej perspektywie. Figura modelowana jest jednak spokojniej niż pozostałe rzeźbiarskie akty kobiece Kobro z tego samego roku, odznacza się większą płynnością kształtu – w taki sposób rzeźbiarka oddała dziewczęcą delikatność córki.

Zwid drapieżca
1960

Drewniane elementy związane są konopnymi sznurami i połączone ze sobą za pomocą otworów i kołków, bez użycia gwoździ i syntetycznych spoiw, tworząc kompozycję przypominającą rogate fantastyczne zwierzę o długiej szyi.

Drewno – jedno z pierwszych tworzyw używanych przez człowieka, artysta zawsze obrabiał nieznacznie, pozostawiając wrażenie pierwotnej surowości. 

Drogowskaz

1960

Strzelista forma o wyraźnej dynamice jest przedstawieniem figury ludzkiej zinterpretowanej na granicy abstrakcji. Poszarpany, miejscami fragmentaryczny obrys sylwetki wzmaga ekspresję, kompozycja daleka jest jednak od chaosu – rzeźbę porządkuje zastosowana przez artystę geometryzacja. Wiodące linie równoległe przywodzą na myśl pokrój kryształu.

Głowa z łyżką

1966

Motyw głowy jest w Galerii Rzeźby jednym z wiodących wątków tematycznych. Wśród głów prowadzących ze sobą wyimaginowany dialog znajdzie się betonowe popiersie z wprawioną w środek twarzy zwykłą, blaszaną łyżką. W latach 60. XX wieku Alina Szapocznikow włączała do swoich prac zużyte, niepotrzebne przedmioty (fragmenty samochodowego złomu, narzędzi, rzeczy codziennego użytku), uzyskując efekt organicznego połączenia rzeźby i przedmiotu gotowego. Ideę ready-made, jedną z najbardziej wpływowych koncepcji w sztuce XX wieku, propagował Marcel Duchamp, głosząc, że już sam wybór przedmiotu jest aktem artystycznym. Rozwijali ją dadaiści i surrealiści, a w latach 60. XX wieku kontynuowali rzeźbiarze z kręgu Nouveau Réalisme, z którymi przez pewien czas łączona była sztuka Aliny Szapocznikow.

Gorset-trapez

1966

Gorset-trapez to ruchoma, wisząca forma przestrzenna. Jest jedną z pierwszych prac, w których artystka pozbawia rzeźbę przypisanego jej tradycyjnie ciężaru. Przywołaniem balansującej na trapezie akrobatki artystka nawiązuje do poetyki cyrku – mnoży więc znaczenia, przedstawiając kobiece ciało jako rozrywkę mężczyzny i krytykuje dominację „męskiego spojrzenia” w kulturze. Gorset to oczywisty symbol zniewolenia kobiety przez konwenanse i stereotypy.

Pasygrafia. Solaris III (Hommage à Stanisław Lem)

2009

Pasygrafia to system znaków zrozumiały niezależnie od języka odbiorcy. Mogą to być cyfry, zapis nutowy lub symbole chemiczne. Artystka rozszerza pojęcie pasygrafii, układając z gotowych przedmiotów „zapis” osób, o których pomyślała, tworząc swoje rzeźby. W Solaris III przedmiotami tymi są zaskakująco zestawione betonowe kostki brukowe i skarpetki – dwa tworzywa o odmiennych strukturach i właściwościach. W ten sposób powstaje napięcie między tym, co osobiste, ludzkie, a tym, co publiczne – pomiędzy intymną przestrzenią człowieka i wizerunkiem do użytku innych.

Pożądanie

1980 (projekt), 2010

Rzeźby kinetyczne Bożyka to skomplikowane urządzenia mechaniczne, odznaczające się niepodważalnym walorem estetycznym. Są na pierwszy rzut oka całkowicie surowe, lecz symetryczne, a wyrafinowane połączenia ich części tworzą swoiście ornamentalne układy.