MNK kontynuuje cykl pokazów wybitnych – a mniej znanych lub czasami wręcz nieznanych – dzieł sztuki europejskiej ze zbiorów polskich. Po prezentacji przechowywanej w kolekcji prywatnej płaskorzeźby autorstwa Giovanniego Lorenza Berniniego, w Ośrodku Kultury Europejskiej EUROPEUM udostępniamy publiczności jedno z najcenniejszych dzieł malarstwa odkryte w ostatnim czasie w Krakowie – malowany olejno na płótnie obraz "Ukamienowanie św. Szczepana" z kościoła pod wezwaniem tego świętego.

Choć badania naukowe nad tym dziełem nadal trwają – prowadzą je krakowscy historycy sztuki Beata Frey-Stec i Jerzy Żmudziński – możemy już całkiem sporo powiedzieć o tym malowidle. Obraz w obecne miejsce trafił dopiero w XX wieku, kiedy zbudowano nowy kościół św. Szczepana i przeniesiono do niego liczne zabytki, do początku XIX wieku przechowywane w dawnym kościele parafialnym pod tym wezwaniem.

Prezentowany obraz, świetnie zachowany, odznaczający się niezwykle kunsztowną kompozycją (naśladującą znajdujący się w Rzymie fresk z lat 1581-1582 autorstwa Niccolò Circignaniego zwanego il Pomarancio), doskonale namalowany, o intensywnej bogatej kolorystyce jest znakomitym przykładem kierunku w sztuce zwanego manieryzmem, święcącego triumfy w całej Europie w 2. połowie XVI wieku. Manieryści, biorąc za podstawę twórczość wielkich malarzy włoskiego odrodzenia, tworzyli – często przeznaczone dla dworów europejskich władców, wielbicieli i kolekcjonerów sztuki – dzieła o wyszukanej, nierzadko alegorycznej tematyce, pełne sztuczności i wyrafinowania, szczególnie widocznego w skomplikowanych pozach postaci.

Jednym z czołowych środowisk manieryzmu europejskiego na przełomie XVI i XVII wieku była Praga, gdzie rezydował cesarz Rudolf II. Na jego zlecenie pracowało tam wielu wybitnych malarzy, w tym urodzony w Kolonii Hans von Aachen (1552-1615), w początkach swojej drogi twórczej przez dłuższy czas przebywający w Rzymie i innych włoskich miastach (w latach około 1574-1586). Obraz prezentowany w EUROPEUM ma tak oczywiste cechy jego warsztatu (pejzaż, typy twarzy, kolorystka, sposób malowania), że trzeba go uznać za nieznane dotąd dzieło artysty powstałe zapewne w ostatnich latach XVI wieku. Nie wiadomo na razie, czy obraz sprowadzono do krakowskiego kościoła św. Szczepana z Rzymu czy już z czeskiej Pragi. Wybitna klasa artystyczna dzieła czyni z niego jedno z najważniejszych odkryć w dziedzinie sztuki w Polsce w ostatnich latach.

Aby ukazać odpowiedni kontekst obrazu Hansa von Aachen specjalnie sprowadzono na pokaz w EUROPEUM dwa wybitne dzieła autorstwa innego wielkiego malarza działającego w tym czasie w Pradze, Bartholomaeusa Sprangera (1546-1611): "Vanitas" ze zbiorów Zamku Królewskiego na Wawelu oraz "Chrzest Chrystusa" z Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Towarzyszy im kamea w jubilerskiej oprawie przedstawiająca protektora malarskiej szkoły praskiej, cesarza Rudolfa II, wykonana przez jednego z pracujących dla niego szlifierzy Ottavia Miseroniego – pochodząca ze zbiorów własnych MNK.


Kuratorzy: Beata Frey-Stec, Jerzy Żmudziński
Opieka merytoryczna ze strony MNK: Andrzej Betlej
Wydawnictwo: Krystyna Stefaniak
Koordynacja: Maria Grzywacz, Anna Sobesto
Aranżacja: Magdalena Bujak