Skarby baroku. Między Bratysławą a Krakowem

Sztuka epoki baroku z terenów współczesnej Polski oraz Słowacji, o niekwestionowanej wartości artystycznej, od dziesięcioleci przyciąga uwagę zarówno badaczy, jak i jej miłośników. Pomimo to wzajemna wiedza na temat tej części historii krajów sąsiadujących od stuleci jest po obu stronach granicy zadziwiająco skromna.

Wystawa w Muzeum Narodowym w Krakowie, którą tworzy niemal 160 eksponatów z ponad 20 instytucji, jest w rzeczywistości pierwszą w Polsce, obszerną prezentacją sztuki barokowej z terenów dzisiejszej Słowacji. Ekspozycji towarzyszy polsko-angielski katalog.  

Jedyną nadarzającą się okazją do pokazania tych dzieł w tak szerokim zakresie stała się generalna przebudowa budynku Słowackiej Galerii Narodowej, bowiem rdzeniem wystawy są właśnie artystyczne artefakty z jej stałych ekspozycji oraz zbiorów magazynowych. Pragnąc jednak udostępnić polskiej publiczności właściwy, reprezentatywny obraz rozwoju sztuki barokowej w północnej części dawnych, wielonarodowych Węgier, stanowiącej dzisiejszą Słowację, dzieła z galerii zostały uzupełnione wybranymi obiektami z innych ponad 20 państwowych zbiorów i prywatnych kolekcji.

Ekspozycja, zgodnie z podstawowym podziałem chronologicznym od wczesnego do późnego baroku, prezentuje tematy istotne dla miejscowej sztuki. Umożliwia również zapoznanie się z trzema głównymi regionami artystycznymi dzisiejszej Słowacji, funkcjonującymi w XVII i XVIII wieku. Na pierwszym miejscu plasują się ośrodki artystyczne zachodnich Węgier, położone blisko Wiednia na czele z Bratysławą jako miastem koronacyjnym królów węgierskich oraz Trnawą i Nitrą. Drugi region tworzyły miasta górnicze w środkowej Słowacji, podległe w tym czasie Wiedniowi. Ostatni zaś obejmował wschód dzisiejszej Słowacji, w szczególności historyczne regiony Spisza, Szarysza i  Abowa. Wszystkie wspomniane terytoria, ukształtowane już w średniowieczu, zachowały swój zróżnicowany artystyczny charakter również w epoce baroku. Zgromadzone na wystawie prace malarskie, rzeźbiarskie oraz rzemiosło artystyczne przedstawiają poszczególne etapy rozwoju stylu barokowego w wymienionych ośrodkach i ewolucję kluczowych typów dzieł. Prezentują twórców znanych (np. Andrea Pozzo, Paul Troger, Franz Xaver Messerschmidt) i nieznanych, ich mecenasów oraz wzajemne relacje pomiędzy nimi.

Skarby baroku nie stanowią jedynie przeglądu zabytków owej epoki z terenów dzisiejszej Słowacji. Mają również zwrócić uwagę na związki artystyczne pomiędzy byłymi Węgrami i Rzeczpospolitą, które paradoksalnie, pomimo bliskości obu krajów, nie zostały dokładnie rozpoznane.

Ekspozycja ukazuje przede wszystkim dzieła dojrzałego i późnego baroku z XVIII wieku, kiedy kontakty kulturalne znacznie się nasiliły. Wystawa rozróżnia dwa podstawowe modele artystycznych powiązań, wynikających z funkcjonujących wówczas kierunków migracji twórców oraz dzieł. Z jednej strony prezentuje przykłady specyficznych relacji artystycznych z pogranicza słowacko-polskiego, gdzie w wyniku tzw. zastawu spiskiego część miast Spisza podlegała rządom Rzeczypospolitej (dokumentują je prace takich artystów, jak Paul Gross, Johann Szilássy, Dionysius Raissmeier lub Johann Feeg). Z drugiej – zwiedzający zobaczy dzieła obcych, zwłaszcza austriackich i tzw. austriacko-włoskich twórców o dźwięcznych nazwiskach, którzy dzięki zamówieniom na terenach obu krajów współkształtowali tamtejszą sztukę barokową (Johann Kupecký, Adám Mányoki, Franz Anton Maulbertsch, bracia Palkovie, Felix Ivo Leicher i inni). W tym właśnie celu prezentowany zbiór słowackich zabytków został uzupełniony dziełami pochodzącymi ze zbiorów różnych polskich instytucji oraz obiektami z Węgier i Ukrainy. I wreszcie – odwiedzający wystawę będą mieć wyjątkową okazję podziwiać w nowych kontekstach nie tylko dzieła uznane – sztandarowe, lecz także artefakty rzadko publicznie udostępniane, z magazynów muzeów i galerii oraz pochodzące z prywatnych kolekcji. Na potrzeby niniejszej ekspozycji wiele z nich specjalnie poddane zostało zabiegom konserwatorskim.

Kurator: Katarína Chmelinová

SERWIS PRZEWODNICKI
Oprowadzania z przewodnikiem muzealnym w ramach obowiązujących opłat.
Konieczna wcześniejsza rezerwacja: rezerwacja@mnk.pl, tel. 12 43 35 744 (czynne od poniedziałku do piątku w godz. 9.00-16.00)