Rodzime zwyczaje i obrzędy w sztuce polskiej XIX i XX wieku

Muzeum Narodowe w Krakowie przygotowało drugą już prezentację sztuki w Pałacu Prezydenckim, a jej tematem są rodzime tradycje i obyczaje, które znalazły wyraz w malarstwie polskim XIX i XX wieku. Ekspozycja obejmuje 39 obrazów ukazujących polskie tradycje religijne i świeckie, związane zarówno z obyczajowością ludu, jak i z etosem szlacheckim.

"Kluczem do doboru blisko czterdziestu prac był kalendarz liturgiczno-obrzędowy Kościoła katolickiego, ale pokazano też dzieła dotyczące szeroko rozumianej kultury szlacheckiej. To pierwsza tego typu ekspozycja w dziejach polskiego muzealnictwa" – pisze w katalogu Dyrektor MNK Andrzej Betlej.   

W Sali Kolumnowej centralne miejsca zajęły obrazy Józefa Chełmońskiego i Leona Wyczółkowskiego poświęcone kultowi Matki Boskiej. Towarzyszą im dzieła Jacka Malczewskiego, Włodzimierza Tetmajera, Witolda Pruszkowskiego i Mariana Zarembskiego ukazujące nabożeństwa i modlitwy osobiste.

W Sali Obrazowej zgromadzono obrazy związane z Bożym Narodzeniem i Wielkanocą. Są tam dzieła Jacka Malczewskiego, Włodzimierza Tetmajera, Józefa Chełmońskiego, Tadeusza Makowskiego, Ludwika de Laveaux, Teresy Roszkowskiej. Obok nich umieszczono przedstawienia Teodora Axentowicza, Józefa Czajkowskiego i Antoniego Piotrowskiego odnoszące się do święta Ofiarowania Pańskiego, zwyczajowo nazywanego świętem Matki Boskiej Gromnicznej, procesji  odbywanych wśród pól i ludowych obyczajów weselnych. 

Antyszambrę zdobią obrazy Michała Stachowicza – pierwszego polskiego malarza, który przedstawiał polskie zwyczaje i obrzędy – oraz Artura Grottgera i Franciszka Kostrzewskiego.

W Małej Sieni prezentowane są obrazy Walerego Eljasza Radzikowskiego, Ferdynanda Ruszczyca, Witolda Pruszkowskiego i Zofii Stryjeńskiej ukazujące obyczaje związane z nocą świętojańską – palenie sobótek, puszczanie wianków i szukanie kwiatu paproci.

W Sali przy Okrągłym Stole można zobaczyć pięć obrazów z lat osiemdziesiątych XX wieku, zwanych "dekadą oporu". Nastroje społeczeństwa z tamtych lat oddają obrazy artystów krakowskich: Stanisława Rodzińskiego, Elżbiety Arend-Sobockiej, Pawła Taranczewskiego i Jacka Sroki.

Dekoracja Klatki Schodowej jest poświęcona Tadeuszowi Kościuszce, generałowi armii koronnej Rzeczpospolitej Obojga Narodów, Najwyższemu Naczelnikowi Sił Zbrojnych Narodowych w insurekcji 1794 roku, uczestnikowi walk o niepodległość Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. W 2016 roku mija 270. lat od jego urodzin, w 2017 przypadnie 200. rocznica jego śmierci, a w 2018 – 200. rocznica sprowadzenia prochów do kraju i uroczystego pochowania ich w grobach królewskich na Wawelu. Prezentowane dzieła związane są z tym ostatnim wydarzeniem. Cztery obrazy Michała Stachowicza zdobiły boki katafalku z trumną Kościuszki w katedrze krakowskiej w 1818 roku. Wygląd całej dekoracji żałobnej (castrum doloris) pokazuje obraz Teodora Baltazara Stachowicza, a tło dla tych dzieł stanowi Widok Wawelu, XIX-wieczna kopia obrazu z 1847 roku Jana Nepomucena Głowackiego.

Kurator: Wacława Milewska
Koordynator: Katarzyna Pawłowska
Aranżacja: Luiza Berdak
Opieka konserwatorska: Anna Rydzewska

Zwiedzanie wystaw "Formiści" i "Rodzime zwyczaje i obrzędy..." odbywa się w ramach ogólnego zwiedzania Pałacu Prezydenckiego, które jest możliwe dla grup zorganizowanych od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00-15:00 po uprzednim uzgodnieniu terminu. Grupa powinna przesłać wypełniony wniosek na adres e-mail wycieczki@prezydent.pl lub faksem na numer 22 695 11 09 (wniosek do pobrania znajduje się pod linkiem http://www.prezydent.pl/kancelaria/rezydencje-kprp/palac-prezydencki/).

Ponadto okazją do obejrzenia ww. wystaw są organizowane co pewien czas dni otwarte w Pałacu Prezydenckim, o których informujemy z wyprzedzeniem na stronie internetowej www.prezydent.pl. Wówczas każdy chętny może wejść do Pałacu i z przewodnikiem zwiedzić sale reprezentacyjne, a tym samym przy okazji obejrzeć wystawy.

Z uwagi na charakter obiektu jakim jest Pałac Prezydencki niestety nie ma możliwości zwiedzania wystaw przez gości indywidualnych.