Dar Państwa Barbary i Lucjana Śniadowerów dla Muzeum Narodowego w Krakowie. 27 czerwca 2011 roku Państwo Barbara i Lucjan Śniadowerowie z Paryża ofiarowali do Muzeum Narodowego w Krakowie niezwykle cenny dar – pastelowy portret Brunona Abdank Abakanowicza autorstwa Leona Wyczółkowskiego.

Przekazane przez nich dzieło to wizerunek wybitnego polskiego inżyniera i matematyka Brunona Abdank Abakanowicza (1852-1900). Ten związany ze Lwowem, mało znany dzisiaj w Polsce matematyk i inżynier w 1881 roku osiedlił się na stałe we Francji, zyskując wpływy i uznanie w tamtejszych kręgach przemysłowo-technicznych (zarządzał m.in. zakładami "Compagnie Française du Procédé Thompson-Houston"; z ramienia Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej był jurorem na paryskiej Wystawie Powszechnej w 1889 roku).

W świecie artystycznym Brunon Abdank Abakanowicz znany był przede wszystkim jako hojny mecenas polskich malarzy i kolekcjoner ich dzieł (wspierał finansowo Gierymskiego, był fundatorem stypendiów dla młodzieży polskiej). Do stałych gości w jego podparyskiej willi w Parc St. Maur należeli m.in. Aleksander Gierymski oraz autor podarowanego przez Państwa Śniadowerów obrazu – Leon Wyczółkowski.

Wrodzony smak artystyczny i dobra znajomość malarstwa polskiego pomagały Abakanowiczowi w jego kolekcjonerskiej pasji. Pisał o tym Aleksander Gierymski w jednym ze swych listów, porównując "spryt artystyczny" Abakanowicza z poglądami na sztukę innego znanego kolekcjonera – Ignacego Milewskiego. W posiadłości Abakanowicza, obok malarzy, bawili także znani naukowcy i pisarze polscy, wśród nich Władysław Mickiewicz i Konstanty Górski oraz Władysław Reymont. Przyjacielem domu był również Henryk Sienkiewicz, który w Parc St. Maur pisał "Rodzinę Połanieckich" i "Krzyżaków". To dzięki temu ostatniemu doszło do spotkania Abakanowicza z Wyczółkowskim.

Leon Wyczółkowski przyjechał do Paryża w związku z Wystawą Powszechną wiosną 1900 roku. We wspomnieniach artysty (opracowanych przez Marię Twarowską) czytamy: "U Abakanowicza we Francji. W Parc sur Marne nad Marną z Sienkiewiczem siedzimy". Pastelowy portret Abakanowicza wykonany przez Wyczółkowskiego należy do rzadkich w jego twórczości wizerunków o charakterze intymnym, o czym dobitnie świadczy "nieoficjalny" strój modela – szarozielonkawy golf. Pełna energii i życia twarz portretowanego jest interesującym „zapisem” obserwacji dokonanych przez artystę na krótko przed nagłą śmiercią Abakanowicza, która miała miejsce 29 sierpnia 1900 roku.

Obraz ofiarowany do Muzeum Narodowego w Krakowie przez Państwa Barbarę i Lucjana Śniadowerów wzbogaca nasze zbiory nie tylko o dzieło wybitnego polskiego malarza, rysownika i grafika Leona Wyczółkowskiego, ale także – poprzez postać Abakanowicza – o portret osoby należącej do kręgu ówczesnych elit naukowych i artystycznych (w naszych zbiorach znajdują się portrety autorstwa Wyczółkowskiego m.in.: Władysława Reymonta, Stanisława Witkiewicza, Stefana Żeromskiego).

Magdalena Laskowska, Danuta Godyń
Kustosze Działu III - Działu Rycin, Rysunków i Akwarel
Muzeum Narodowego w Krakowie

Instrumenty naukowe z kolekcji Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego towarzyszące pokazowi portretu Brunona Abdank Abakanowicza.

Bruno Abdank Abakanowicz opatentował kilkanaście przyrządów pomiarowych i naukowych. Niestety w krakowskich kolekcjach muzealnych brak instrumentów, wykonanych przez niego, lub też przez jego firmę. Dlatego na wystawie pokazane zostały dwie grupy instrumentów, tylko pośrednio z nim związane:

1. Planimetry, czyli przyrządy do wyznaczania pola powierzchni figur płaskich. Szczególnie przydatne przy określaniu pól figur nieregularnych, które w obliczeniach arytmetycznych rozbijane były na wiele części składowych. Nawiązują do najważniejszego wynalazku Abakanowicza jakim był integraf - instrument, który pozwalał na obliczanie całek poprzez pomiar pola pod całkowaną krzywą. Wybrane instrumenty są ilustracją rozwoju tego przyrządu w XIX wieku.
2. Instrumenty pochodzące z wytwórni prowadzonej przez Adama Prażmowskiego (1821-1886). Podobnie jak Abakanowicz był emigrantem osiadłym we Francji. Zarówno Abakanowicz jak i Prażmowski dzięki własnej pracy i zdolnościom stali się właścicielami firm produkujących instrumenty naukowe i pomiarowe. Wspólne lata ich aktywności w Paryżu przypadły na lata 1881-1886. Wytwórnię Prażmowskiego reprezentują mikroskop i heliostat.

dr Maciej Kluza
Dział Historii Nauki i Instrumentów Naukowych
Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego

Spotkanie z udziałem Państwa Barbary i Lucjana Śniadowerów – ofiarodawców portretu Brunona Abdank Abakanowicza, autorstwa Leona Wyczółkowskiego – oraz Rodziny sportretowanego odbyło się 19 listopada 2011 roku w Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach – Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie.