Początki druku na ziemiach polskich. Pierwsi drukarze i ich książki

Początki druku na ziemiach polskich sięgają 2. połowy XV wieku i są związane z przybyciem wędrownych drukarzy niemieckich, którzy w poszukiwaniu nowych miejsc pracy dotarli nad Wisłę. Głównym ośrodkiem ich działalności stał się Kraków, a pierwszym znanym działającym tu drukarzem był Kasper Straube.

To właśnie w jego warsztacie w 1473 roku został wydany Almanach Cracoviense ad annum 1474 (kalendarz ścienny), uznawany za pierwszy zachowany druk wydany na ziemiach polskich. Znane są cztery druki pochodzące z jego warsztatu, z których trzy – Opus restutionum Franciszka de Platea, Expositio super toto Psalterio Jana Turrecrematy oraz Opuscula Św. Augustyna – można obejrzeć na wystawie. Są to najstarsze druki krakowskie w zbiorach Biblioteki Książąt Czartoryskich.

Książki tu eksponowane to dzieła filozoficzne, religijne, prawnicze, medyczne i muzyczne, pochodzące z krakowskich warsztatów drukarskich XV i XVI wieku. Dobór obiektów miał na celu ukazanie różnorodności stosowanych krojów pisma oraz jego rozwoju na przestrzeni ponad stu lat. Oprócz dzieł znanych znajdziemy tu tytuły rzadko występujące w bibliotekach, a także będące unikatami – Stanisław Grochowski, Szczodry dzień Je[go] Królewskiey Miłości, 1600; Stanisław Niegoszewski, Xenium in expeditionem contra Moschos, 1581; Kancjonał Puławski, 1545–1567. Ten ostatni składa się z 18 części zawierających wyjątkowe polskie pieśni religijne, z których zdecydowana większość (16) pochodzi z drukarni Łazarza Andrysowicza. Dwie pozostałe części kancjonału zostały wydane przez Hieronima Wietora i jego żonę.

Spośród zebranych na wystawie 26 obiektów uwagę zwraca też dzieło wybitnego lekarza i rektora Akademii Krakowskiej Macieja z Miechowa Contra seuam pestem regimen accuratissimu[m]. At primum ad diuos Sebastianu[m] [et] Rochum deuote premittunt orationes. Ten krótki poradnik, zawierający zalecenia dotyczące zabezpieczenia się przed dżumą, powstał w 1508 roku na prośbę Jana Hallera. Do tematu książki nawiązuje drzeworyt na stronie tytułowej, przedstawiający Chrystusa na krzyżu i stojących obok świętych Rocha i Sebastiana, chroniących od zarazy.

Jedną z najstarszych książek wydanych w języku polskim jest Żywot Pana Jezu Krysta w przekładzie Baltazara Opecia, wydrukowany przez Hieronima Wietora w 1522 roku. Utwór ten cieszył się dużą popularnością i był wielokrotnie wznawiany.                                                                                                                                 

Wystawę uzupełniają dwie mapy z widokami Krakowa pochodzące z szóstego tomu Civitates Orbis Terrarum, wydanego w 1618 roku w Kolonii przez Georga Brauna i Abrahama Hogenberga. Wszystkie przedstawione tu książki należą do kolekcji Biblioteki Książąt Czartoryskich i zostały wydane w latach 1475–1600 przez krakowskie drukarnie: Kaspra Straubego, Kaspra Hochfedera, Jana Hallera, Floriana Unglera, Hieronima Wietora, Łazarza Andrysowicza, Jana Januszowskiego, Marka i Macieja Szarffenbergów, Mateusza i Jakuba Siebeneicherów, Macieja Wirzbięty i Aleksego Rodeckiego.

Wystawa ma charakter jubileuszowy i powstała w 550. rocznicę pojawienia się druku na ziemiach polskich.

Kurator: Paweł Wierzbicki


Zrealizowano w ramach Projektu "Przeszłość przyszłości" remont i wyposażenie Muzeum Książąt Czartoryskich, Muzeum Narodowe w Krakowie w celu udostępnienia unikatowej kolekcji