Sławne dzieło z początku XVII wieku "Kazanie św. Jana Chrzciciela" Pietera Brueghla Młodszego, po żmudnej konserwacji , można było oglądać w Pałacu Biskupa Erazma Ciołka – Oddziale Muzeum Narodowego w Krakowie.

Założycielem sławnej malarskiej dynastii Bruegelów był Piotr Bruegel Starszy (1525/30 – 1569), zwany również "Chłopskim", jeden z największych artystów niderlandzkich 2 połowy XVI wieku, powiązany z kosmopolitycznym kręgiem uczonych skupionych wokół Christophera Plantinusa (Plantina), wybitnego humanisty, drukarza i wydawcy. Piotr Bruegel działał w Antwerpii, a potem od 1563 w Brukseli. Jego nowatorskie obrazy o wielkich walorach malarskich, zawierały liczne aluzje natury moralnej, społecznej i politycznej, na co zwracał uwagę przyjaciel artysty, znakomity kartograf Abraham Ortelius pisząc, że "we wszystkich jego obrazach bardziej jest obecna myśl niż malarstwo." Już za życia cieszył się wielką popularnością, która znacznie wzrosła po jego śmierci i utrzymywała się aż po połowę wieku XVII. W związku z tym był ogromny popyt na jego obrazy, których oryginalne, autorskie wersje były już wówczas na rynku niedostępne, ponieważ znajdowały się w posiadaniu różnych kolekcjonerów. Odpowiedzią na to wielkie zapotrzebowanie na dzieła starego Bruegela była więc działalność licznych kopistów i naśladowców, do których jeszcze za życia artysty należeli współcześni mu Marten van Cleve i Pieter Balten, którzy jako pierwsi kopiowali jego dzieła, a po nich, w dwadzieścia lat później, podjęli tę działalność dwaj jego synowie, Piotr Brueghel młodszy zwany "Piekielnym" (1564 -1637/38 ) oraz Jan Brueghela starszy zwany "Aksamitnym" lub "Kwiatowym"( 1568 – 1625).

W chwili śmierci Piotra Bruegela Starszego, Piotr miał około pięciu lat, a Jan zaledwie rok, nie mogli więc oni terminować u ojca. Po śmierci matki w 1578 , babka Piotra i Jana, Mayken Verhulst, malarka i wdowa po malarzu Piotrze Coecke, zabrała chłopców z Brukseli do Antwerpii i ona prawdopodobnie została pierwszą nauczycielką malarstwa swoich wnuków.

Jan Brueghel Starszy biorąc za punkt wyjścia twórczość swojego ojca stworzył własny styl i stał się znany jako wybitny pejzażysta i malarz kwiatów. Piotr Brueghel Młodszy był przede wszystkim kopistą i naśladowcą ojca. Jego zakrojona na niespotykaną wcześniej skalę działalność, możliwa była tylko dzięki dużemu, dobrze zorganizowanemu warsztatowi.

Tylko część niezliczonych zachowanych do dzisiaj kopii i naśladownictw obrazów ojca wykonana została w całości i własnoręcznie przez niego, a reszta była produktem współpracowników i pomocników. Stąd poziom tych kopii jest bardzo zróżnicowany. Wiemy, że firma Forchoudt, specjalizowała się w handlu dziełami sztuki i prowadziła sprzedaż produktów tego warsztatu w Europie.

W związku z tą produkcją, na skalę niemal "przemysłową" Piotra Brueghela Młodszego i jego warsztatu nasunęło się kilka istotnych pytań:

• czy synowie mieli dostęp do oryginałów ojca,
• jakimi wzorami posługiwali się w przypadku ich niedostępności,
• dlaczego pewne obrazy ojca były kopiowane wielokrotnie np. "Zimowy pejzaż z pułapka na ptaki " (127 kopii ), "Spis ludności w Betlejem" czy "Niderlandzkie przysłowia", a niektóre nie były kopiowane nigdy np. "Szalona Małgorzata", "Myśliwi na śniegu" , czy wiedeńska wersja "Drogi na Golgotę".

Niewielka polana w lesie. Tłum słucha kazania. Ale gdzie jest ten, który je głosi – św. Jan Chrzciciel? Niełatwo go znaleźć. Stoi daleko, w głębi, pośród dziesiątków słuchaczy, w brązowym ubiorze. Jeszcze trudniej dostrzec Chrystusa, w błękitnej szacie, na którego prorok wskazuje ręką.

Temat, zaczerpnięty z Ewangelii św. Łukasza (3:1 - 7), posłużył do przedstawienia - pod pozorem sceny biblijnej - wydarzeń współczesnych. To nawiązanie do potajemnych zgromadzeń religijnych z udziałem wędrownych protestanckich kaznodziejów, które odbywały się na leśnych polanach, lub w innych ustronnych miejscach poza miastem w rządzonych przez katolickich Habsburgów Niderlandach. Wśród słuchaczy na obrazie widoczni są też cudzoziemcy, pośród których wyróżnia się szlachcic w czarnym hiszpańskim stroju, któremu Cygan wróży z ręki. To pewnie przedstawiciel katolickiej Hiszpanii, postać uosabiająca niechęć do zreformowanej religii.

Namalowane przez Pietera Bruegla Starszego w 1566 roku "Kazanie świętego Jana Chrzciciela", przechowywane w Szépmüvészeti Múzeum w Budapeszcie, było wielokrotnie kopiowane. Kopia, którą pokazaliśmy w Pałacu Biskupa Erazma Ciołka, była w całości dziełem syna – Pietera Brueghla Młodszego - i została zakupiona w 1963 roku przez Muzeum Narodowe w Krakowie. W 2009 roku obraz trafił na dwa lata do Pracowni Konserwacji Malarstwa w Muzeum Książąt Czartoryskich – oddziale Muzeum Narodowego w Krakowie, gdzie Katarzyna Novljaković – kierownik pracowni, Anna Grochowska-Angelus, Małgorzata Chmielewska i Urszula Węgrzynowicz odrestaurowały go. Konserwacji towarzyszyły naukowe badania i analizy technologiczne wykonane przez muzealne laboratorium LANBOZ oraz Międzywydziałowy Instytut Chemii Analitycznej Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.