Idź do treści strony
Dostępny dla niepełnosprawnych wzrokowo Przewijak Kawiarnia Dostępny dla niepełnosprawnych słuchowo facebook flickr googleplus instagram pinterest searchsearch twitterwifi Zakaz fotografowania youtube wheelchair Listgridheart LOGO kir Calendar Calendar Calendar Logo

Najjaśniejszym

09.01-06.05.2018 Najjaśniejszym

Wystawa "Najjaśniejszym. Panegiryki i utwory pochwalne poświęcone królom i królowym polskim".

Panegiryk to najczęściej wyolbrzymiona pochwała wybranej osobistości, władcy lub wybitnego wodza. Dzisiaj ta forma literacka budzi często rozbawienie: kwieciste porównania, parabole i inne zawiłe figury retoryczne śmieszą przesadą, szukanie odniesienia w mitologii czy dziejach starożytnych dla uwypuklenia dostojności lub bohaterskich dokonań adresata panegiryku wydawać się może czasem groteskowe, ale było to zjawisko kulturowe powszechne w nowożytnej Europie przez ponad 300 lat. Dopiero czasy Oświecenia przyniosły krytykę tych zbyt przesadnych, nawet służalczych w tonie utworów – od literatury i jej twórców oczekiwano wówczas przede wszystkim przekazu rzetelnych treści służących edukacji.

Panegiryki mają już ponad 2400-letnią metrykę: ich nazwa wywodzi się od Panegyricos – tytułu mowy wygłoszonej przez Isokratesa w 386 r. p.n.e. na igrzyskach olimpijskich, i choć historycy literatury odsuwali ten rodzaj twórczości na margines swoich analiz, zarzucając im brak wartości literackich, nie można pominąć ich roli w życiu dawnych społeczności.

Królom dedykowano panegiryki najczęściej z okazji objęcia tronu, zawarcia małżeństwa, urodzenia się następcy, po odniesieniu zwycięstwa i zawarciu pokoju, ale także z powodu ich śmierci, wyrażając wówczas powszechny żal i podkreślając zasługi władcy dla kraju i poddanych. Szczyt twórczości panegirystów nastąpił w Polsce w XVII w.: chętnie sięgano do antycznych wzorców literackich, symbolicznych form apoteozy, ozdabiając czasem te niewielkie objętościowo teksty emblematycznymi ilustracjami przybierającymi nawet formę symbolicznego rebusu. Często godła herbowe adresatów utworów stawały się elementem pozwalającym na zbudowanie zawiłej symbolicznej konstrukcji, niekiedy o wróżebnym charakterze. Uwagę zwracają też karty tytułowe, przypominające graficznym układem kute w kamieniu epitafia, z wykorzystaniem różnych form i wielkości liter, by wyróżnić najistotniejsze części napisu.

Zbiór panegiryków w Muzeum Narodowym w Krakowie liczy ponad 2100 pozycji, z czego ponad 260 zadedykowano polskim władcom – królom i królowym Polski. Prezentujemy wybór 100 najbardziej charakterystycznych utworów tego gatunku.

Autor: Agnieszka Perzanowska

Muzeum  im. Emeryka Hutten-Czapskiego

ul. Piłsudskiego 12, 31-109 Kraków
  • poniedziałek: nieczynne
  • wtorek: 10.00-18.00
  • środa-niedziela: 10.00-16.00
Karta tytułowa kazania pogrzebowego
[z:] Samuel Maciejowski, Sermo habitus […] in funere Serenissimi Domini Sigismundi Primi Regis Poloniae etc. [Kraków, 1548]
Najjaśniejszym. Panegiryki i utwory pochwalne poświęcone królom i królowym polskim
Alegoryczny rebus z przedstawieniem wyjątkowej roli króla Władysława IV – uosobionego przez polskiego Orła z herbem Wazów na piersi z panegiryku
[z:] Bartłomiej Paprocki, Pharvs Sarmatica. […] Serenissimvm et Potentissimvm Vladislavm IV […] Cracoviae, M.DC.XXXIII.
Najjaśniejszym. Panegiryki i utwory pochwalne poświęcone królom i królowym polskim
Alegoryczny rebus ilustrujący zakres władzy Władysława IV – króla Polski, Szwecji i elekta-cara moskiewskiego z panegiryku
[z:] Bartłomiej Paprocki, Pharvs Sarmatica. […] Serenissimvm et Potentissimvm Vladislavm IV […] Cracoviae, M.DC.XXXIII.
Najjaśniejszym. Panegiryki i utwory pochwalne poświęcone królom i królowym polskim
Karta tytułowa kazania pogrzebowego – panegiryku, wygłoszonego przed wyjazdem orszaku z trumną królewską
[z:] Aleksander Ostropolski, Nieśmiertelność W Imprezie Cnot Żywopozostałych […] Władysława Czwartego, Polskiego Y Szwedzkiego Kroóa […] W Warszawie [1648]
Najjaśniejszym. Panegiryki i utwory pochwalne poświęcone królom i królowym polskim
Korona zbudowana z tarcz herbowych – forma drzewa genealogicznego królowej Ludwiki Marii Gonzagi z panegirycznych gratulacji dla nowo poślubionej pary
[z:] Kazimierz Wijuk Kojałowicz, Polonia Pacifica Inter Augustas Nuptias Serenissimorvm Vladislai IV. Poloniae Et Sveciae Regis […] Et Lvdovicae Mariae Principis Mantvae […] Wilno, 1646.
Najjaśniejszym. Panegiryki i utwory pochwalne poświęcone królom i królowym polskim
Karta tytułowa panegiryku przedstawiająca parę nowożeńców unoszonych w rydwanach nad Merkurym i Muzami zasiadającymi z Apollem na Helikonie
[z:] Jerzy Władysław Judycki, Helikon Polskiego Apollina Y Mvz Sarmackich Na Wesele […] Władysława IV. Z […] Lvdowiką Marią De Gonzaga […] W Warszawie [1646]
Najjaśniejszym. Panegiryki i utwory pochwalne poświęcone królom i królowym polskim
Kontynuując przeglądanie tej strony, akceptujesz pliki cookies. Więcej na ten temat możesz dowiedzieć się w naszej Polityce Prywatności
Akceptuję