Najcenniejsze. Kolekcja Książąt Czartoryskich

W Arsenale Muzeum Książąt Czartoryskich (ul. Pijarska 8), mieszczącym dotąd Galerię Sztuki Starożytnej prezentujemy wybór najcenniejszych dzieł sztuki i pamiątek historycznych z kolekcji Książąt Czartoryskich.

Ekspozycja ukazuje ich wielką różnorodność (sztuka starożytna, malarstwo, rzemiosło artystyczne, militaria, rysunek i grafika, zbiory biblioteczne) oraz równie imponującą rozpiętość czasową – od starożytnego Egiptu aż po wiek XIX.

Zaznaczone są wyraźnie dwa zasadnicze nurty tego muzeum: historyczno-patriotyczny i artystyczny. W pierwszym na szczególną uwagę zasługują liczne obiekty wiązane przez tradycję z wybitnymi postaciami polskiej i europejskiej historii i kultury (m.in. Stanisławem Żółkiewskim i Stefanem Czarnieckim, królem Janem III Sobieskim, Tadeuszem Kościuszką i księciem Józefem Poniatowskim, a także Petrarką, Szekspirem, Janem Jakubem Rousseau i Napoleonem Bonaparte), w drugim natomiast nurcie na czoło wybija się arcydzieło światowego malarstwa – Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem Rembrandta, obraz ciekawy zarówno ze względu na swoją efektowną formę malarską, jak również głębokie i uniwersalne przesłanie natury etycznej. Pokazane są także późnogotyckie i wczesnorenesansowe obrazy włoskie i niderlandzkie, m.in. Ukrzyżowanie Mistrza Piety, Zwiastowanie z kręgu Dirka Boutsa oraz niezwykle atrakcyjny fragment skrzyni weselnej (cassone) z przedstawieniem Parysa i Heleny oraz Tristana i Izoldy.

Pośród obrazów na uwagę zasługuje także Zwiastowanie krakowskiego Mistrza Jerzego (1517) – z mikroskopijnym portretem fundatora obrazu kanonika Jakuba Monopedesa, oraz dwa późniejsze dzieła: Portret Łukasza Opalińskiego (ok. 1640) – podręcznikowy przykład oficjalnego portretu sarmackiego, a także Polonia (Zakuwana Polska) Jana Matejki, niedokończony obraz alegoryczny na temat upadku powstania styczniowego (1863–1864).

W ekspozycji warto wyróżnić pewne dość jednorodne zespoły, jak np. sarkofagi egipskie i etruskie, liczne dzieła sztuki greckiej i rzymskiej, średniowieczne emalie i wyroby z kości słoniowej, renesansowe obrazy włoskie (Wenus Victrix Michele Tosiniego), niemieckie (Św. Katarzyna Aleksandryjska Hansa Kulmbacha i Portret rodziny Jagiellonów z pracowni Łukasza Cranacha mł.) oraz francuskie (Portret Don Juana Austriackiego naśladowcy François Cloueta), włoskie wyroby majolikowe, szkła i srebra, czy interesujące przykłady europejskiego i polskiego uzbrojenia oraz broni (fragmenty garnituru renesansowej zbroi na jeźdźca i konia po arcyksięciu Ferdynandzie VII, gubernatorze Niderlandów, polska zbroja karacenowa), tkaniny (Złoty deszcz, arras brukselski z 1. połowy XVI w. ze sceną z historii Danae) oraz chorągwie (w tym moskiewska chorągiew tzw. "carów Szujskich").

Na wystawie zaaranżowane są w jej obrębie zmienne, czasowe pokazy rycin i rysunków oraz rękopisów iluminowanych, starodruków, map i dokumentów historycznych ze zbiorów Biblioteki Książąt Czartoryskich.

Ekspozycja pozwala na połączenie w jednej przestrzeni galerii obiektów artystycznych i pamiątek, pochodzących z różnych okresów i reprezentujących różne style, począwszy od m.in. weneckiej butelki z kryształu górskiego łączonej z królem Francji Franciszkiem I, po renesansową tarczę (tzw. wróżebną), wiązaną z królem Janem III Sobieskim, odlew dłoni Fryderyka Chopina, czy też klucz do pierwszego w Polsce budynku muzealnego – Świątyni Sybilli w Puławach, otwartej przez Księżną Izabelę Czartoryską w roku 1801.

Portret Izabeli oraz wizerunek wnuka księżnej – księcia Władysława Czartoryskiego, który w roku 1876 otworzył Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie, znajdują się u wejścia na wystawę.

Wystawa stwarza niepowtarzalną okazję do wkroczenia w krąg gabinetu sztuki i osobliwości, operującego zaskakującymi zestawieniami obiektów, nie liczącego się z ich chronologią, podręcznikowymi klasyfikacjami, a nawet rangą artystyczną.

Kolekcja i budynki Książąt Czartoryskich stały się własnością Narodu Polskiego w dniu 29 grudnia 2016 roku.

Kurator wystawy: Janusz Wałek
Koordynator wystawy: Katarzyna Pawłowska
Projekt aranżacji i identyfikacji graficznej wystawy: Luiza Berdak