KRÓLOWIE ELEKCYJNI – WETTINOWIE

Gabinet Rycin i Rysunków Muzeum XX. Czartoryskich prezentuje nowy zestaw rycin z kolekcji. Portrety, a także przedstawienia różnych uroczystości i wydarzeń są związane z panowaniem elekcyjnych królów Polski z dynastii Wettinów. Wystawione ryciny to dzieła wybitnych artystów XVII–XVIII wieku, zarówno niderlandzkich, jak włoskich i niemieckich, w tym augsburgskich.

W końcu XVII wieku ryciny ukazujące ważne wydarzenia roku były dość popularne. Christoph Weigel wydał ich całą serię, ale nie wszystkie z tych rycin zachowały się w całości. Wśród wydarzeń odnotowano fakt narodzin Fryderyka Augusta, syna elektora saskiego Fryderyka Augusta I (1696) oraz przedstawiono scenę koronacji tegoż elektora na króla Polski (1697). Poniżej – koronacja piętnastoletniego zaledwie Karola XII, króla Szwecji. Piękny portret Augusta II ze sceną bitwy pod Kaliszem – poprzez atrybuty i symbole wokół wizerunku – ukazuje władcę sprawiedliwego, roztropnego, dzielnego, walecznego i zwycięskiego. Portret powstał już po abdykacji króla, wymuszonej przez traktat pokojowy, gdy Szwedzi wkroczyli do Saksonii. August II przegrywał w wielkiej wojnie północnej (1700–1721), którą sam wywołał. Pierwsze zwycięstwo odniósł pod Kaliszem (1706), co nie zmieniło sytuacji: do bitwy doszło już po zawarciu pokoju w Altranstädt i trzeba było za nią przeprosić. W roku 1709 August II Wettin odzyskał polską koronę, w czym pomógł mu Piotr I, car Rosji. Krystyna Eberhardyna, żona Augusta II, nie była koronowana w Polsce, nigdy też nie odwiedziła kraju, którego została tytularną królową. W roku 1711 piętnastoletni Fryderyk August II (później August III) ruszył w zwyczajową podróż po Europie. Trzykrotnie odwiedził Wenecję, oglądał wspaniałe uroczystości i regaty. W roku 1716, w regatach na jego cześć brała udział zbudowana na tę okazję dziesięciowiosłowa peòta symbolizująca Chiny. Rycina Zucchiego wspaniale oddaje bogactwo dekoracji tej wielkiej, reprezentacyjnej łodzi. Wracając z podróży książę Fryderyk August był już katolikiem, zaręczonym z Marią Józefą Austriaczką, córką cesarza Józefa I Habsburga, a po ślubie otrzymał order Złotego Runa. Bardzo rzadkie są ryciny ukazujące dekorację bazyliki Św. Klemensa w Rzymie podczas egzekwii za Augusta II. Dotąd uważane były za odrębne grafiki, różnie datowane. Podczas przygotowania wystawy udało się ustalić, że pochodzą z okolicznościowej książki, wydanej przez Giovanniego Marię Salvioniego. August III Wettin, obrany królem pod naciskiem wojsk rosyjskich, rzadko odwiedzał Polskę, w której panował 30 lat. Poza siedmioletnim okresem okupacji Saksonii przez wojska pruskie, spędził w Rzeczypospolitej 24 miesiące. Najczęściej pojawiał się we Wschowie, skąd szybko mógł wrócić do Drezna. Widok Drezna i mostu na Elbie jest też w tle konnego portretu króla. Polonus – alegoryczny portret władcy ze świtą i personifikacjami wokół, to właściwie wizerunek królestwa polskiego. Za czasów Augusta III do Drezna przybyło wielu obcych artystów, zwłaszcza włoskich, co wpłynęło na kierunek rozwoju tamtejszej sztuki. Reprezentacyjny portret Marii Józefy, ostatniej koronowanej w Polsce królowej, dowodzi, że w grafice można osiągnąć efekty właściwe malarstwu. Fryderyk Krystian, najstarszy syn Augusta III został elektorem saskim po śmierci ojca, lecz wkrótce zmarł i nie zdążył stanąć do elekcji w Polsce, zdążył natomiast utworzyć Akademię Sztuk Pięknych w Dreźnie. Aplikując do tej Akademii, Giuseppe Canale wykonał graficzną replikę pastelowego autoportretu Marii Antonii, księżnej elektorowej.

Barbara König

Zrealizowano w ramach Projektu "Przeszłość przyszłości" remont i wyposażenie Muzeum Książąt Czartoryskich, Muzeum Narodowe w Krakowie w celu udostępnienia unikatowej kolekcji