KRÓLOWIE ELEKCYJNI I DYPLOMACJA cz. II

Gabinet Rycin i Rysunków Muzeum Książąt Czartoryskich prezentuje nowy zestaw rycin z kolekcji. Portrety i przedstawienia różnych uroczystości są związane z panowaniem elekcyjnych królów Polski, tym razem poczynając od Jana II Kazimierza Wazy. Wystawione ryciny to dzieła wybitnych artystów niderlandzkich, włoskich, niemieckich, gdańskich i augsburgskich XVII–XVIII wieku.

Wspólny portret sułtana tureckiego Mehmeda IV i króla Jana Kazimierza Wazy jest przedstawieniem symbolicznym. Władcy ci nigdy nie spotkali się osobiście. Rycina powstała zapewne w związku z aktem przymierza zawartym w Edirne (Adrianopol) w 1667 roku, odnawiającym układ z 1640.

Jerzy Ossoliński h. Trąby, polityk i dyplomata, za panowania Władysława IV i Jana Kazimierza odbył wiele oficjalnych podróży, w tym sławny wjazd do Rzymu w 1633 roku. Jego piękny portret wykonał w Gdańsku sztycharz królewski Wilhelm Hondius, nadworny rytownik Władysława IV i Jana Kazimierza.

Alegoryczne portrety, apoteozy, ukazują majestat władcy. Nie wiadomo, kto zamówił ryciny z przedstawieniem koronacji Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Być może bp Andrzej Olszowski, który nie tylko podsunął szlachcie podczas elekcji imię kandydata, ale i doprowadził do jego ślubu z arcyksiężniczką Eleonorą Marią, przyrodnią siostrą cesarza Leopolda I Habsburga. Ryciny powstały już po ślubie (1670), skoro obok portretu króla Michała (koronacja) umieszczono portret królowej, a obok tronu królewskiego (apoteoza) stoi personifikacja Austrii. Anonimowy autor apoteozy powtórzył kompozycję alegorycznego portretu Zygmunta III z górnej części tezy filozoficznej Ligęzy (prezentowanej poprzednio ryciny Bolswerta). Gdańsk był ściśle związany Rzeczpospolitą, wystawnie gościł polskich królów, uświetniał wspaniałymi widowiskami królewskie uroczystości. Koronację króla Michała uczczono okolicznościowym fajerwerkiem. Widowiska pirotechniczne odbywały się w Gdańsku od 1595 roku, a rycina Gockhellera jest najstarszym znanym szkicem gdańskiego fajerwerku.

Jan Andrzej Morsztyn brał udział w wielu misjach dyplomatycznych, był doradcą królowej Ludwiki Marii. Po klęsce stronnictwa profrancuskiego w Polsce oskarżany o zdradę stanu, wyemigrował do Francji w 1683 roku.

Silne związki dyplomatyczne z Rzymem i Stolicą Apostolską łączyły Jana III Sobieskiego, a także jego rodzinę. Króla zaprzątały głównie sprawy ligi antytureckiej. Kardynał Carlo Barberini, wieloletni protektor Rzeczpospolitej, był patronem uroczystości żałobnych w Rzymie po śmierci króla Jana III. Do Rzymu, pod opiekę papieża Innocentego XII, udała się z dziećmi królowa-wdowa Maria Kazimiera. Wnuczka Sobieskiego Maria Klementyna, chrześnica papieża Klemensa XI, zaręczona z księciem Jakubem III Stuartem, uwięziona w zamku Ambras nad Innem przez cesarza Karola VI, uciekła wiosną 1719 roku i w Bolonii zawarła ślub per procura, po czym udała się do Rzymu. Po drodze spotkała się z mężem w Montefiascone, gdzie miejscowy biskup udzielił im ślubu. Tę właśnie uroczystość ukazuje rycina. Zmarłej w 1735 roku Klementynie Sobieskiej, tytularnej królowej Wielkiej Brytanii, wspaniały pogrzeb urządził protektor Stuartów papież Klemens XII.

Ryciny są rzadko pokazywane, a zasługują na uwagę jako w większości wybitne dzieła dawnych mistrzów, niektóre unikatowe bądź zachowane zaledwie w kilku egzemplarzach.

Barbara König


Zrealizowano w ramach Projektu "Przeszłość przyszłości" remont i wyposażenie Muzeum Książąt Czartoryskich, Muzeum Narodowe w Krakowie w celu udostępnienia unikatowej kolekcji