Jan Matejko "Alchemik Sędziwój"

Sekretarz Jana Matejki, Marian Gorzkowski, napisał w 1867 roku: "[…] artysta wziął się do malowania i wykonał obraz Alchemik Sędziwój […]. Obraz ten skończony 26 kwietnia był wystawiony w Sali Towarzystwa Naukowego na dochód jak zwykle dobroczynny, tym razem na korzyść rzemieślniczej czeladzi […]".

Tytułowy alchemik, Michał Sędziwój (1566–1646), ukończył Akademię Krakowską. Zajmował się naukami przyrodniczymi i eksperymentami alchemicznymi. Przez pewien czas przebywał na dworze króla Zygmunta III, który interesował się "wiedzą tajemną". Na obrazie malarz przedstawił chwilę, w której Sędziwój prezentuje królowi wyniki swoich doświadczeń. Na tle płomieni wydobywających się z kominka klęczący alchemik pokazuje królowi złotą monetę, którą właśnie wyjął szczypcami z ognia. Uczestnicy wydarzenia bacznie się w nią wpatrują. Dominantę kompozycyjną stanowi stojąca postać króla, ubranego w szwedzki strój z kapeluszem, lekko pochylającego się w kierunku alchemicznego artefaktu. Przy stole nakrytym bogato haftowaną tkaniną, wsparty o modlitewnik, siedzi królewski kapelan. Za królem tłoczą się przejęci wydarzeniem dworzanie, błazen oraz kobieta. Po lewej stronie obrazu nad skrzynią z kosztownościami pochyla się karzeł.

Do obrazu utrzymanego w tonacji cynobru i ochry Matejko wykorzystał wiele rekwizytów z własnej bogatej kolekcji. Kaftany, biżuteria, tkaniny, buty, nakrycia głowy. Towarzyszące "Alchemikowi" szkice i rekwizyty ze zbiorów Domu Jana Matejki pozwolą zrozumieć, w jaki sposób pracował krakowski artysta.

Dzieło po namalowaniu zakupił kolekcjoner z Wiednia. W 1938 roku zostało przekazane przez Harrego Eeiserta Radzie Miejskiej Miasta Łodzi. Od 1939 roku należy do zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi, obecnie oddziału Pałac Herbsta, skąd został wypożyczony na pokaz w Muzeum Narodowym w Krakowie.