II Grupa Krakowska

Wystawa w 60. rocznicę powstania Stowarzyszenia Artystycznego II Grupa Krakowska. Prezentacja prac członków założycieli Stowarzyszenia z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie.

Muzeum Narodowe w Krakowie posiada wyjątkowo piękną i bogatą kolekcję prac na podłożu papierowym autorstwa artystów powojennych. Prezentacja twórczości członków założycieli Stowarzyszenia Artystycznego II Grupa Krakowska w Pawilonie Józefa Czapskiego stanowi kuratorski wybór prac z tej kolekcji. Jest to niecodzienna okazja, by zobaczyć dzieła bardzo rzadko pokazywane, a w sposób niezwykle ciekawy i często zaskakujący dokumentujące artystyczny rozwój twórców, którzy w latach powojennych mieli ogromny wpływ na kształtowanie się sztuk pięknych w Krakowie.

Na wystawie zobaczyć można prace 18 artystów. Prezentowane są dwa gwasze Kazimierza Mikulskiego z końca lat 40. oraz dwa jego rysunki z 2. połowy lat 70., co doskonale obrazuje rozwój subtelnej poetyki jego twórczości. Te finezyjne, surrealistyczne prace z elementem anegdoty zestawione są z abstrakcyjnymi kompozycjami Jonasza Sterna – jedna z nich to malowana akwarela pochodząca z 1953 roku, druga to serigrafia z 1958 roku, malowana na jedwabiu. Praca Sterna z 1950 roku to przedstawienie uproszczonej na sposób picassowski udziwnionej siedzącej ludzkiej postaci – wyraźnie widać tu olbrzymi wpływ kubistycznego mistrza. Zachwyca też delikatny rysunek z 1973 roku Erny Rosenstein Blizny w powietrzu – abstrakcyjna praca, która przez swój literacki tytuł pozwala odbiorcy odnieść się do życia, do losu swego i artystki. To blizny, które pozostawiły rany, by trwała pamięć o cierpieniu, którego się doświadczyło. W zupełnie inną przestrzeń prowadzą nas dwa rysunki Jerzego Nowosielskiego, pełne erotyzmu i zmysłowości akty kobiet. Przenoszą nas do świata cielesnej rozkoszy. Artysta w charakterystyczny dla siebie sposób prezentuje nam zachwyt nad kobiecym ciałem.

Ciekawostką są natomiast dwa obrazy Nowosielskiego z wczesnych lat powojennych. Na pierwszym z nich widzimy parę w geometrycznie wykreślonej przestrzeni miasta, druga praca to czysta abstrakcja geometryczna. Wybór tych dzieł znakomicie obrazuje różnorodność i niezwykle ciekawy dla odbiorcy proces twórczego poszukiwania własnej drogi ekspresji. Fascynacji kobiecym ciałem uległ też Tadeusz Brzozowski, co widać na dwóch prezentowanych pracach z 1950 roku. Realistyczne akty pokazują znakomitą kreskę tego artysty, w latach późniejszych kojarzoną z zupełnie innym typem malarstwa. Ciekawostką jest dedykacja wykonana tuszem za pomocą pióra: "Kochanej Blumce" [doc. dr Helena Blum – kustosz i kurator z działów malarstwa i grafiki w Muzeum Narodowym w Krakowie]. Twórczość Tadeusza Kantora – charyzmatycznego przywódcy awangardowych artystów, spiritus movens II Grupy Krakowskiej – reprezentowana jest przez dwie prace z okresu metaforycznego z 1949 roku oraz dwie piękne monotypie. Kolejne surrealistyczne wizje, które zobaczyć można na wystawie, prezentuje Daniel Mróz w swych dwóch projektach do sztuk teatralnych. Rysunki tego twórcy fantastycznie oddają bogactwo jego wyobraźni i skalę umiejętności.

Pośród tych dzieł akwaforta Janiny Kraupe z 1948 roku, zatytułowana Obóz, przywołuje echa dopiero co zakończonej wojny. Na drugim planie w przestrzeń ponad drutami kolczastymi wzlatuje ludzka postać; kim jest postać na pierwszym planie pozostaje w sferze naszych domysłów i interpretacji. Druga akwaforta to stromy kameralny krajobraz, a ostatnia z prac tej artystki to Taniec na lodzie – jakże daleka w swej treści od pozostałych, co tylko potwierdza spektrum poszukiwań tematów i ich obrazowania. Jakże odległe w treści i formie są te prace od tego, jak interpretowała rzeczywistość Kraupe w latach późniejszych. Maria Jarema jest autorką dwóch prezentowanych na wystawie monotypii z końca lat 40. – niezwykle lirycznego, niemal abstrakcyjnego, aktu trzech postaci oraz kompozycji z nierealnymi przenikającymi się głowami.

Karol Pustelnik w pracy z 1948 roku również pokazuje w nierealnej przestrzeni grupę nagich postaci, niuansowanych tylko barwami ciał – od bieli przez żółć do czerwieni. Ich uproszczone formy, bez twarzy, oddają się różnym czynnościom.

Kolaże w tym zespole prac reprezentuje m.in. romantyczny Sen Ofelii Teresy Rudowicz z 1954 roku. Pełen liryzmu i subtelnej erotyki stanowi przeciwwagę dla dwóch dzieł męża artystki – Mariana Warzechy (1971), wyróżniających się czystością formy; widzimy w nich niemal matematyczne wzory wykreślone na białej powierzchni z dyskretnie wprowadzonym elementem kolażu.

W podobny formalnie sposób wypowiedział się Jerzy Skarżyński w dwóch pracach z 1968 roku, które w swej ironii wydają się być zabawną artystyczną groteską. Z kolei dwie akwarele Jerzego Tchórzewskiego z końca lat 40. to z jednej strony młodzieńcza, trochę naiwna, ale przez to bardzo przejmująca wizja pracy artysty z modelem w pracowni, a z drugiej – całkowicie abstrakcyjna próba malarska z wizją lejków. To dwa przeciwstawne bieguny malarskiego obrazowania, natomiast to, jak ukształtowała się w następnych latach twórczość Tchórzewskiego, możemy zobaczyć w Galerii Sztuki Polskiej XX wieku w Gmachu Głównych.

Twórczość fotograficzną reprezentuje Andrzej Pawłowski swoją heliografiką. Eksperymentując w latach 50. z materiałem światłoczułym, stworzył unikatowe abstrakcyjne wizje nazwane hipogryfami. Monotypie Adama Marczyńskiego z lat 50. to feeria subtelnych barw i abstrakcyjnych wizji.

Obraz Jadwigi Maziarskiej z drugiej połowy lat 50. jest kolejnym dziełem przedstawiającym abstrakcyjną wizję, gdzie na szarobrązowym tle rozłożone zostały rytmicznie formy – głowy tworzące horyzontalny fryz, przypominając drewniane, zgeometryzowane maski.

Kompozycja abstrakcyjna II ażurowa Wojciecha Krakowskiego to najbardziej charakterystyczna dla lat 60. praca należąca do nurtu malarstwa materii, w której artysta wykorzystał pozamalarskie materiały, takie jak metal, beton, gips i aluminium, tworząc relief w formie pionowej "zmiętej" płaszczyzny gipsowej, od której rozchodzą się "promieniście" srebrzyste aluminiowe plamy.

W tym autorskim wyborze 40 prac widać różne drogi twórcze, eksperymenty formalne, poszukiwania i odkrycia. Składają się one na kalejdoskop, w którym co chwila widzimy inną wizję, inny sposób myślenia o życiu, sztuce i jej interpretowaniu.

Widać też wyraźnie, jak różna była to twórczość, jak niezwykle ewoluowała na przestrzeni lat. Na wystawie mamy prace powstałe w latach 40. i dzieła z lat 70. Dzięki temu poznajemy różnorodność form działania artystów, możemy się też przekonać, jak niesamowicie twórcza była ta II Grupa Krakowska i jak bardzo niepowtarzalna w kreowaniu własnej wizji świata i jego odczuwania.