GRUPA PIĘCIU (1905–1908)

Wystawa krakowskiej Grupy Pięciu jest pierwszą w historii muzealnictwa ekspozycją poświęconą działalności istniejącego niespełna dwa i pół roku (październik 1905 – luty 1908) młodopolskiego ugrupowania od czasu wspólnych inicjatyw jego członków na początku XX stulecia. Tę niemal całkowicie zapomnianą dzisiaj grupę tworzyli Leopold Gottlieb, Witold Wojtkiewicz, Wlastimil Hofman, Mieczysław Jakimowicz i Jan Rembowski.

Wystawa upamiętnia 120. rocznicę zawiązania ugrupowania nazywanego także Grupą „Norwid” i koncentruje się na dokonaniach absolwentów krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, których młodzieńcza twórczość była odpowiedzią na pojawiające się w sztuce europejskiej tendencje awangardowe. Ich wystąpienie przybrało formę otwartego buntu przeciwko Towarzystwu Artystów Polskich „Sztuka” oraz skostniałym regułom akademickim hołdującym realizmowi i ujawniło kierunek zainteresowań artystów późnej fazy sztuki młodopolskiej skupionych na ukazywaniu wewnętrznych przeżyć jednostki i stanów emocjonalnych, torując tym samym drogę ku wczesnemu ekspresjonizmowi oraz symbolizmowi nastroju. I to stanowi fenomen Grupy Pięciu: młodzi twórcy, u progu karier artystycznych, starali się zmienić oblicze zastanej sztuki, kierując swoje zainteresowania poza narzuconą sztuce polskiej tego okresu misję posłannictwa narodowego, patriotycznego czy społecznego. Przeciwstawili się celowości sztuki i odeszli od nałożonych zadań umoralniających czy utylitarnych. Swoją działalnością wpisali się w nurt przemian nowoczesnej sztuki europejskiej, dla której charakterystyczny był „ekspresywistyczny” sposób myślenia promujący ludzką podmiotowość i jej dążenie do nieograniczonego, bezpośredniego uzewnętrzniania ja.

Prezentacja dokonań Grupy Pięciu poprzez specjalnie dobrane sekwencje dzieł ma na celu ukazanie kierunków rozwoju sztuki późnego okresu młodopolskiego i skłonić do zgłębiania zagadnień nurtujących młodych artystów działających równolegle z uznanymi za wybitne osobowości twórcami będącymi dzisiaj „wizytówką” Młodej Polski. Z założenia wystawa ma charakter monograficzno-problemowy. A zatem z jednej strony ma przybliżyć poszczególnych artystów jako twórcze indywidualności, których połączyła nieogłoszona manifestem (bo tego nigdy nie sformułowano), ale wspólna – ze względu na koleżeńskie i przyjacielskie relacje – idea poszukiwania „własnych dróg dla wypowiedzenia swych myśli”[1]. Z drugiej zaś strony ekspozycja ukaże tematy i motywy wiodące, które ujawniły się zarówno w okresie działalności grupy, jak i w czasach poprzedzających jej powstanie oraz po jej rozpadzie. Stąd zakres chronologiczny pokazywanych – w dużej części po raz pierwszy –  dzieł obejmować będzie okres od około 1900 roku aż po lata pierwszej wojny światowej. To rozszerzenie granic czasowych ma na celu pełniejszą prezentację dokonań młodych adeptów sztuki i uchwycenia procesów zachodzących w kształtowaniu ich postaw twórczych. Dodatkowo wystawa wzbogacona zostanie pracami artystów, którzy czasowo związani byli z Grupą Pięciu (Tymon Niesiołowski, Henryk Hochman, Henryk Glicenstein, Bronisława Rychter-Janowska) lub z nią sympatyzowali (Xawery Dunikowski).

Kuratorka wystawy: Irena Buchenfeld

Koordynatorka wystawy: Ewelina Zając

[1] Leopold G. [Gottlieb], IX. Wystawa „Sztuki”, „Krytyka” 1905, z. 11, s. 472.