Kolekcja Muzeum Narodowego w Krakowie, obejmująca około tysiąca dzieł malarstwa i rzeźby europejskiej, wzbogacona o grafiki i rzemiosło artystyczne znalazła swe stałe miejsce w odrestaurowanym budynku zabytkowego XVII-wiecznego spichlerza przy pl. Sikorskiego w Krakowie, gdzie powstał Ośrodek Kultury Europejskiej EUROPEUM.
Zanim to jednak nastąpiło, od 24 kwietnia 2010 do 14 lipca 2013 kolekcja prezentowana była w pięknej scenerii Zamku Królewskiego w Niepołomicach.
Krakowskie Muzeum Narodowe od chwili swego powstania w roku 1879 gromadziło przede wszystkim dzieła sztuki polskiej. Od początku jednak trafiały tam też obrazy i rzeźby będące wytworem kultury Europy Zachodniej, które z czasem złożyły się na bogatą i znaczącą kolekcję. Zrazu powstawała ona głównie z darowizn, później uzupełniano zbiory poprzez systematyczne zakupy, co w rezultacie przyniosło tak cenne nabytki jak obrazy Lorenza Lotto czy Piotra Breughela Młodszego.
Ze względu na trudności lokalowe Muzeum Narodowe długo nie miało stałej ekspozycji malarstwa europejskiego. Dopiero w roku 1959, wykorzystując przyłączenie do Muzeum Narodowego prywatnego przedtem Muzeum Książąt Czartoryskich, otwarto, w budynku tego muzeum, stałą Galerię Malarstwa Europejskiego złożoną z zasobów obydwu tych instytucji. Galeria ta, stanowiąca jedyny w Krakowie systematyczny przegląd dziejów europejskiej sztuki malarskiej od wieku XIII po połowę XIX stulecia, przetrwała pięćdziesiąt lat, będąc nie tylko miejscem skupiającym miłośników pięknych obrazów, ale także szkołą dla przyszłych historyków sztuki, artystów i konserwatorów malarstwa, którzy ćwiczyli się tutaj w kopiowaniu dzieł dawnych mistrzów.
Rozpoczynający się w 2010 roku generalny remont Muzeum Książąt Czartoryskich spowodował odłączenie od kolekcji Czartoryskich zbiorów malarstwa i rzeźby europejskiej Muzeum Narodowego. Były one wystawiane w salach Zamku Królewskiego w Niepołomicach.
Ponad sto obrazów i rzeźb składało się na bogaty przegląd europejskiej sztuki, podzielony według tematów na cztery części: Sala I. ANTYK I BIBLIA Sala II. WOKÓŁ NOWEGO TESTAMENTU Sala III. LUDZIE I OBYCZAJE Sala IV. NATURA W Sali I mogliśmy oglądać obrazy powstałe przeważnie w epoce baroku (XVII –XVIIII wiek), odwołujące się do podstawowych źródeł europejskiej kultury: grecko-rzymskiego Antyku i Biblii, głównie Starego Testamentu. W aurze efektownych leśnych krajobrazów (m.in. Alessandra Magnasco) ożywają pod pędzlem artystów pradawne mity o Atenie, Kleobisie i Bitonie, Kefalosie i Prokris, homerowskie opowieści o bohaterach wojny trojańskiej: królu Priamie, Achillesie i Patroklosie, wreszcie wielkie dramaty biblijne: Noego, Abrahama, Lota, Jakuba, Betsabe, Judyty i Estery. Na szczególną uwagę zasługiwały dwie niewielkie sceny z Europą i Hermesem, stanowiące fragmenty florenckich skrzyń weselnych (tzw. cassoni) z XIV wieku.
Sala II, poświęcona była sztuce sakralnej, zawierała dzieła nawiązujące do Nowego Testamentu, opowiadające o życiu i męce Chrystusa oraz ukazujące wizerunki Matki Boskiej i świętych. W znacznej części były to obiekty kultu religijnego, stanowiące niegdyś wyposażenie kościołów i kaplic. Istotnym punktem ekspozycji był zespół obrazów średniowiecznych, o złotych tłach, pośród których wyróżnić trzeba "Ukrzyżowanie" Paola Veneziano (około 1350) i "Wstąpienie Marii do świątyni" Johanna Koerbecke (1456/1457) oraz obrazy renesansowe "Pokłon pasterzy" (1 połowa XVI wieku) Tommasa di Stefano, zwanego Lunetti i "Adoracja Dzieciątka" (około 1508) Lorenza Lotto – najcenniejszy obraz zagraniczny w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie.
Sale III i IV dawały możliwość przyjrzenia się ludziom, modzie i obyczajom od XVI po XIX wiek. Znalazły się tam portrety zarówno wybitnych osobistości (między innymi Marcina Lutra, Filipa Melanchtona, króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, Izabeli Czartoryskiej, Tadeusza Kościuszki), jak również wizerunki osób anonimowych, często, jak w wypadku portretów holenderskich i flamandzkich, wykazujące wielką malarską maestrię. Na uwagę zasługiwał również "Portret Michała Bogorii Skotnickiego" François-Xaviera Fabre’a, jeden z najpiękniejszych portretów romantycznych w polskich zbiorach. Osobną grupę tworzyły pejzaże, z którymi korespondowały przedstawienia kwiatów i zwierząt oraz martwa natura, jeden z najwdzięczniejszych gatunków malarstwa europejskiego, popularny szczególnie w XVII wieku. Z dwiema martwymi naturami z tej epoki zestawiono kompozycje późniejsze, Martwą naturę z fajką Maurice’a Vlamincka (około 1927) i nawiązujący świadomie do starego malarstwa obraz współczesnego artysty włoskiego Alfreda Cifariello.
Obrazom towarzyszyły rzeźby. Romańskie (XII–XIII wiek) Madonny z Katalonii (Sala II), wykonane z drewna, cechuje surowość a zarazem monumentalność, właściwe temu stylowi, natomiast barokowe marmury i brązy, "Zawiść" Giusta Le Courta i Sylen Marsjasz Pierre’a Le Grosa (Sala I), są pełne ekspresji. Osobne miejsce zajmowała rzeźba portretowa, pośród której wyróżniały się wizerunki Napoleona Antonia Canovy, Adama Mickiewicza Davida d’Angers i Woltera autorstwa Jeana-Antoine’a Houdon (Sala IV), a także wykonana przez Paula-François Machault (XIX wiek) brązowa figura Don Kichota, jednego z najważniejszych bohaterów europejskiej literatury pięknej.
Podziękowania dla Fundacji "Zamek Królewski w Niepołomicach"