Wystawa "Dziejów polskich pomniki - kroniki i dziejopisarstwo" to swego rodzaju podróż po dziejach Polski, w której przewodnikiem będą najcenniejsze, najstarsze i najpiękniejsze starodruki: dawne polskie kroniki, poczty władców, herbarze i mapy.

Ekspozycja została zaaranżowana w 900 lat od spisania pierwszej polskiej kroniki, w 600-lecie urodzin Jana Długosza i w 150 lat od wydania pierwszego tomu serii Monumenta Poloniae historica (Pomniki dziejowe Polski) – krytycznej zbiorowej edycji najstarszych źródeł do historii naszego kraju. Pokażemy kilkadziesiąt unikatowych ksiąg, zabytkowe mapy, medale i odlewy królewskich pieczęci.

– Jednym z najciekawszych eksponatów jest XVI-wieczny odpis trzeciego tomu kroniki Długoszowej, przygotowany dla biskupa Hieronima Rozrażewskiego. To zarazem jedyny rękopis, jaki zdecydowaliśmy się pokazać – opowiada Agnieszka Perzanowska, kierownik Działu Starych Druków, Rękopisów i Kartografii MNK i kurator wystawy. W XVIII wieku, gdy przygotowywano edycję dzieła Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae (Roczniki czyli kronika sławnego Królestwa Polskiego) Jana Długosza, tom ten wraz z innymi został zapewne wypożyczony z Biblioteki Collegium Maius, gdzie trafił po śmierci biskupa Rozrażewskiego. Ale nie wrócił już do właścicieli. Dopiero po stu latach w jego posiadanie wszedł hrabia Emeryk Hutten-Czapski, który włączył go do swojej kolekcji.

Na wystawie w MNK kronikom Długosza towarzyszy kilkadziesiąt innych starodruków, wydawanych od XVI po koniec XVIII wieku. Są wśród nich np. kroniki Macieja z Miechowa, Marcina Kromera, Marcina i Joachima Bielskich czy Historia Narodu Polskiego Adama Naruszewicza. Pokażemy także herbarze polskich rodów szlacheckich, opracowywane przez Bartosza Paprockiego, Wacława Potockiego, Szymona Okolskiego i Kaspra Niesieckiego. Jedna z ciekawszych pozycji to Monumenta Sarmatarum, wydane przez Szymona Starowolskiego teksty inskrypcji z ok. dwóch tysięcy nagrobków Polaków zmarłych przed połową XVII wieku.

W osobnym pokoju pokazujemy ponad 20 zabytkowych map, wydanych od przełomu wieków XV i XVI po wiek XVIII. Niektóre z nich to tzw. mapy ptolemejskie – wzorowane na klasycznym opracowaniu Klaudiusza Ptolemeusza z II wieku n.e., ale z uzupełnieniami dotyczącymi ziem polskich, o których wielki kartograf nie miał informacji. Tę część ekspozycji kończy atlas historyczny z 1. połowy XVIII wieku, zawierający – poza mapami – encyklopedycznie opracowane dzieje całego świata.
Wybór starodruków i map uzupełniają medale wybite w 400-letnią rocznicę śmierci Jana Długosza w 1880 roku. Akademia Umiejętności zorganizowała wówczas w Krakowie wielki zjazd historyczny. Jednym z ważnych jego punktów było przeniesienie prochów historyka do sarkofagu w krypcie zasłużonych na Skałce. Obchodom towarzyszyły specjalnie zaprojektowane medale – obecnie w zbiorach Gabinetu Numizmatycznego MNK – które także włączyliśmy do ekspozycji.

Kolejne ciekawe eksponaty to galwaniczne odlewy pieczęci królów Polski – od Kazimierza Wielkiego po Stanisława Augusta Poniatowskiego – wykonane na przełomie XIX i XX wieku. Wiedzę o zgromadzonych eksponatach porządkuje katalog Dziejów polskich pomniki. Kroniki i dziejopisarstwo w starodrukach z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, opracowany przez Agnieszkę Perzanowską.


Kurator: Agnieszka Perzanowska
Koordynator: Mateusz Woźniak