Czartoryscy. Historia kolekcji

Wystawa prezentowana w warszawskiej galerii Kordegarda od 7 grudnia 2017 do 14 stycznia 2018 roku.

Kolekcja, której początki datowane są na 1801 rok, po wielu przeprowadzkach, znalazła swe miejsce w królewskim Krakowie. Tak powstało Muzeum Książąt Czartoryskich niegdyś własność Fundacji Książąt Czartoryskich, działające pod opieką krakowskiego Muzeum Narodowego. 29 grudnia 2016 roku Skarb Państwa nabył całą kolekcję. Wystawa "Czartoryscy. Historia kolekcji" organizowana w Galerii Kordegarda ma na celu przybliżenie tego niezwykłego zbioru. Ekspozycja stworzona została przy współpracy z Muzeum Narodowym w Krakowie.

"Kolebką pierwszego polskiego muzeum była puławska posiadłość książąt Czartoryskich, która po opuszczeniu przez nich Warszawy stała się główną siedzibą rodu z księciem Adamem Kazimierzem, generałem Ziem Podolskich, na czele" – wspomina w tekście kuratorskim Paulina Chełmecka z Muzeum Narodowego w Krakowie – "Byłego kandydata do polskiej korony charakteryzowała pasja bibliofilska. Gromadzone przez niego jeszcze w okresie warszawskim dzieła literatury światowej, szczęśliwie ocalałe z wielu zawieruch późniejszych czasów, stały się podwaliną późniejszych zbiorów Biblioteki Książąt Czartoryskich. U boku księcia stanęła poślubiona mu księżna Izabela z Flemmingów Czartoryska, kobieta znacznie młodsza. Na fali jego bibliotecznych zamiłowań kolekcjonerskich oraz sytuacji społeczno-politycznej końca XVIII wieku księżna Izabela, wyzbywszy się aury rokokowej damy, stała się krzewicielką romantycznego patriotyzmu. Głównym impulsem owych przemian była trudna sytuacja Rzeczypospolitej i realna groźba jej upadku w wyniku kolejnych rozbiorów".

Kolekcja powstawała w Puławach, następnie jej zasoby były powiększane w Paryżu, a od 1870 roku sukcesywnie trafiała do Krakowa. Kolejne zabytki były kupowane przez księcia Władysława Czartoryskiego aż do jego śmierci w 1894 roku. Utworzone w ten sposób Muzeum Książąt Czartoryskich posiada obecnie kolekcję dzieł malarstwa europejskiego XIII-XVIII w., zabytków europejskiego i islamskiego rzemiosła artystycznego (od średniowiecza do XIX w.), grafik, eksponatów sztuki starożytnej oraz militaria. Najcenniejszymi dziełami znajdującymi się w posiadaniu Muzeum są: "Dama z gronostajem" Leonarda da Vinci, "Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem" Rembrandta van Rijn oraz "Krajobraz z wyspą skalistą" Pietera Bruegela Starszego, "Dziesięć miniatur portretowych rodziny Jagiellonów" z pracowni/warsztatu Lucasa Cranacha Młodszego, "Satyr w gościnie u chłopa" Jacoba Jordaensa, a także "Fryne" Artura Grottgera, "Polonia – Rok 1863" Jana Matejki, "Śniadanie w parku" Jana Piotra Norblina, czy "Scena batalistyczna" Aleksandra Orłowskiego i wiele innych.

Myślą przewodnią ekspozycji w Galerii Kordegarda jest przedstawienie sposobu kształtowania się prywatnej kolekcji w Polsce, w czasach łaskawych i trudnych. Głównym nurtem prowadzącym przez te założenia jest podział dokonany według zainteresowań i pomysłów kolekcjonerskich trzech najważniejszych postaci tworzących kolekcję Czartoryskich: Izabeli Czartoryskiej, Adama Kazimierza Czartoryskiego i Władysława Czartoryskiego.

Izabela Czartoryska dostarczyła kolekcji eksponatów o znaczeniu romantyczno-sentymentalnym. Gromadząc je w Puławach m.in. w Świątyni Sybilli, stworzyła panteon dziejów Polski umieszczając tam urny i sarkofagi z relikwiami sławnych Polaków (np. Bolesława Chrobrego). Mit dawnej potęgi armii polskiej i jej dowódców stworzył potężną kolekcję militariów, w tym zbroi husarskich. Izabela Czartoryska wspierała również twórczość artystów współczesnych, w tym Aleksandra Orłowskiego, autora obrazu "Kozacy pędzący na koniach". Władysław Czartoryski reprezentował inne podejście do kolekcjonerstwa. Dążył do gromadzenia zespołów obiektów bliskich sobie stylowo bądź warsztatowo, zarówno w dziedzinie malarstwa, rzeźby, jak i rzemiosła. Zakupów dokonywał w ramach wielkich aukcji i transakcji kolekcjonerskich głównie w Paryżu, Rzymie, Florencji czy Londynie, a także na Bliskim Wschodzie – w Stambule i Kairze, oraz przy współpracy wybitnych na owe czasy znawców. Wspomniane zbiory Biblioteki Książąt Czartoryskich powstały dzięki zainteresowaniom bibliofilskim księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego oraz jego następców Adama Jerzego i Władysława. Ich reprezentacją stają się m.in. listy wybitnych przedstawiciele ówczesnej kultury polskiej jak Adam Mickiewicz, czy Cyprian Kamil Norwid oraz autograf "Nocy letniej" Zygmunta Krasińskiego.

Wystawa "Czartoryscy. Historia kolekcji" prezentowana w Kordegardzie akcentuje różnorodność i bogactwo kolekcji oraz stanowi zachętę do zaznajomienia się z pełną prezentacją zbiorów, która nastąpi dopiero z końcem roku 2019 w odrestaurowanym pałacu, jednym z budynków Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie.

Czartoryscy. Historia kolekcji
7 grudnia 2017 – 14 stycznia 2018 roku
Wernisaż: 7 grudnia 2017, g. 18:00

Kurator: Paulina Chełmecka (MNK)
Organizator: Narodowe Centrum Kultury
Współorganizator: Muzeum Narodowe w Krakowie
Partner: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Projekt scenografii: Marcel Bencik, Kamila Schinwelska
Projekt graficzny: Elipsy
Kierownik Galerii: Elżbieta Wrotnowska-Gmyz
Koordynator Galerii: dr Anna Rudek-Śmiechowska
Współpraca: Anna Sobesto, Jacek Tomaszewski.

KORDEGARDA Galeria Narodowego Centrum Kultury
Krakowskie Przedmieście 15/17, Warszawa
www.kordegarda.org