80. rocznica powołania Armii Krajowej

14 lutego 2022 roku minie dokładnie 80 lat od pamiętnego rozkazu gen. Władysława Sikorskiego, który znosząc Związek Walki Zbrojnej, powołał do życia Armię Krajową. Chcąc uczcić powstanie tej największej podziemnej organizacji wojskowej w Europie w roku 1942, przygotowany został specjalny pokaz pamiątek związanych z tą organizacją ze zbiorów kolekcji militariów Muzeum Narodowego w Krakowie.

Pokaz obejmie kilkanaście wyselekcjonowanych obiektów, na które składają się: broń palna używana przez Armię Krajową, dokumenty oraz osobiste pamiątki żołnierskie z lat 1942-1945.

Wśród wyeksponowanej broni palnej, stanowiącej symboliczny przegląd zdobycznego uzbrojenia, jakim dysponowali żołnierze Armii Krajowej, wyróżnia się karabin niemiecki MP40 wyprodukowany w roku 1941, zdobyty przez żołnierza AK, Jana Chimiczewskiego, operującego w okolicach Rabki. Broń została zdekonspirowana przez syna Chimiczewskiego dopiero 67 lat po jej ukryciu, w roku 2012. O historii znalezienia ukrytego skarbu rozpisywały się wówczas wszystkie lokalne media, a użycie słowa „skarb” nie jest w tym przypadku na wyrost. Broń tej klasy była dla żołnierzy Armii Krajowej niezwykle cenną zdobyczą. Świadczą o tym zarówno wspomnienia dowódcy Chimiczewskiego, Romana Medwicza, jak i fakt, że broń została pieczołowicie zabezpieczona przed złożeniem jej w tajnej skrytce. Dla współczesnego pokolenia, to nie tylko pamiątka po jednym, z pośród tysięcy często anonimowych bohaterów, ale również rzadki zabytek techniki, jeden z nielicznych zachowanych „Schmeisserów” w polskich zbiorach muzealnych, posiadający wciąż sprawny mechanizm zamkowy.

Na wystawie obejrzeć będzie można również pamiątki osobiste po Jadwidze Niemirzynie, walczącej w Powstaniu Warszawskim w kompani „Habdank” pod pseudonimem „Kora” oraz dokumenty związane z nadaniem Krzyża Armii Krajowej Emerykowi Hutten-Czapskiemu jun. Zwiedzający będą mogli zobaczyć także charakterystyczne biało-czerwone opaski naramienne, w tym jedną związaną z Wileńską Brygadą Armii Krajowej.

Gratką dla miłośników historii może okazać się unikatowa pamiątka historyczna pochodząca z prywatnej kolekcji. Jest nią namalowany w warunkach konspiracyjnych portret Stanisława Grzywacza ps. „Mahardża” (1921-1996), służącego w I kompanii „Huragan” wchodzącej w skład Samodzielnego Batalionu Partyzanckiego „Skała” – jednym z najważniejszych i najbardziej aktywnych w Małopolsce. Portret ma przede wszystkim charakter dokumentu historycznego. Na odwrocie umieszczona została karteczka z podpisami 12 towarzyszy broni portretowanego, upamiętniając garstkę z ponad 500, w większości anonimowych żołnierzy służących w OP „Skała”.

Pokaz pamiątek związanych z 80. rocznicą powołania Armii Krajowej można będzie obejrzeć w hallu 1. piętra w Gmachu Głównym Muzeum, w dniach 15-27 lutego 2022 r.

Kurator pokazu: Piotr Wilkosz

Koordynacja i współpraca: Michał Dziewulski, Robert Kowalik