Konserwacja XVI w. kobierca z motywami czintamani w Muzeum Narodowym w Krakowie

• W 2016 r. w Muzeum Narodowym w Krakowie zakończono, prowadzone od 2014 r. prace konserwatorskie i badawcze przy XVI-wiecznym kobiercu tureckim z motywami czintamani. Obiekt czekał ponad 100 lat w magazynie muzealnym na przywrócenie mu świetności i udostepnienie szerokiej publiczności.

  Ten unikatowy, wysokiej klasy artystycznej kobierzec  jest zaliczany do największych zachowanych na świecie (1063 cm. - długość, 372 cm. – szerokość).  Jego wielkość obok bardzo złego stanu zachowania stanowiła zasadniczą trudność i wielkie wyzwanie dla Zespołu Pracowni Konserwacji Tkanin i Ubiorów Muzeum Narodowego w Krakowie. Prace prowadzone w ramach interdyscyplinarnego projektu dotyczyły konserwacji, opracowania historycznego i strategii ochrony tego wyjątkowego obiektu w oparciu o szerokie spektrum badań laboratoryjnych.

  Kobierzec z motywami czintamani należy do najcenniejszych zabytków sztuki islamu w zbiorach polskich. Według tradycji klasztornej został podarowany do kościoła Bożego Ciała w Krakowie przez hetmana koronnego Jana Stanisława Jabłonowskiego po jego szczęśliwym powrocie z odsieczy wiedeńskiej przeciw Turkom w 1683 roku i złożony przed ołtarzem błogosławionego Stanisława Kazimierczyka. Niósł ze sobą przesłanie dziękczynne, symbolizował zwycięstwo i wspaniale dekorował wnętrze kościoła. 16 września 1901 roku został przekazany do Muzeum Narodowego w Krakowie.

  Kobierce tureckie z motywem czintamani są rzadkością. W muzeach Europy można spotkać niewiele zabytków tego rodzaju. Kobierzec znajdujący się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie jest unikatem ze względu na wielką wartość zabytkową i artystyczną oraz swój monumentalny charakter. Wiązany jest bardzo gęsto, cienką wełnianą przędzą, węzłami asymetrycznymi zwanymi senneh, które dają możliwość prowadzenia płynnych linii wzoru. Wyróżnia się harmonią ornamentów rozmieszczonych w polu środkowym i bordiurze.

  Motyw czintamani wywodzi się z filozofii buddyzmu ezoterycznego i pochodzi z Indii. W sanskrycie oznacza klejnot, drogocenny kamień, który niesie ze sobą dobrą wróżbę. Przypisywano mu moc spełniania życzeń jego posiadacza.

  Kobierzec zachował się w ośmiu częściach, połączonych ze sobą prowizorycznie na wełnianym podkładzie. W trakcie zestawiania poszczególnych fragmentów, połączono je nieprecyzyjnie, co zaburzało estetykę dzieła.

  Wielokrotnie na przestrzeni wieków poddawany był prowizorycznym zabiegom zabezpieczającym. Konsolidując go dodawano min. fragmenty innych kobierców. Stan zachowania był wręcz katastrofalny. Już same zabiegi związane z prewencją konserwatorską - manewrowaniem obiektem w trakcie przeglądów konserwatorskich pod katem zagrożeń biologicznych wiązały się za każdym razem ze znaczną utratą zabytkowej substancji, perskie węzły wypadały i pogłębiały się mechaniczne uszkodzenia. 

  Równolegle do programu konserwatorskiego powstał bardzo szeroki program badawczy, stworzony przez interdyscyplinarny zespół: konserwatorów, fizyków, chemików i mikrobiologów.

  Opracowanie: Anna Olkuśnik-Tabisz – kierownik Pracowni Konserwacji Tkanin i Ubiorów MNK

  Program konserwatorski opracowała Anna Olkuśnik-Tabisz.

  Prace konserwatorskie zostały wykonane przez zespół konserwatorski pod nadzorem kierownika Pracowni Konserwacji Tkanin i Ubiorów Anny Olkuśnik-Tabisz:

  - Jolanta Żuber
  - Małgorzata Filimowska
  - Małgorzata Dudała-Cieśla
  - Mariola Mroczek
  - Agnieszka Pacak
  - Paweł Piechnik
  - Natalia Słomka-Groń
  - Magdalena Kasprzak
  - Katarzyna Kękuś

• 
  Pobierz zdjęcie

  Kobierzec czintamani na wystawie pt. #dziedzictwo.
  Fot. Pracownia Fotograficzna MNK

• 
  Pobierz zdjęcie

  Kobierzec czintamani po konserwacji.
  Fot. Paweł Piechnik – Pracownia Konserwacji Tkanin i Ubiorów MNK.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Kobierzec - zestawienie etapów konserwacji: przed, po i komputerowa rekonstrukcja obiektu.
  Fot. Paweł Piechnik – Pracownia Konserwacji Tkanin i Ubiorów MNK.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Analiza techniczna i technologiczna kobierca (policzenie gęstości węzłów).
  Fot. Paweł Piechnik – Pracownia Konserwacji Tkanin i Ubiorów MNK.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Fragment kobierca – zestawienie etapów konserwacji: stan przed konserwacją; w trakcie konserwacji – usunięte stare naprawy i odczyszczenie na mokro; ułożenie na materiale dublażowym; stan po konserwacji.
  Fot. Paweł Piechnik – Pracownia Konserwacji Tkanin i Ubiorów MNK.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Fragment kobierca – zestawienie etapów konserwacji: stan przed konserwacją; w trakcie konserwacji – usunięte stare naprawy i odczyszczenie na mokro; ułożenie na materiale dublażowym; stan po konserwacji.
  Fot. Paweł Piechnik – Pracownia Konserwacji Tkanin i Ubiorów MNK.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Fragment kobierca – zestawienie etapów konserwacji: stan przed konserwacją; w trakcie konserwacji – usunięte stare naprawy i odczyszczenie na mokro; ułożenie na materiale dublażowym; stan po konserwacji

  Fot. Paweł Piechnik – Pracownia Konserwacji Tkanin i Ubiorów MNK.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Fragment kobierca – zestawienie etapów konserwacji: stan przed konserwacją; w trakcie konserwacji – usunięte stare naprawy i odczyszczenie na mokro; ułożenie na materiale dublażowym; stan po konserwacji.

  Fot. Paweł Piechnik – Pracownia Konserwacji Tkanin i Ubiorów MNK.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Fragment kobierca – zestawienie dublażu metodą igłową przed i po konserwacji.

  Fot. Paweł Piechnik – Pracownia Konserwacji Tkanin i Ubiorów MNK.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Spotkania zespołu badawczego z zaproszonymi do współpracy ekspertami zewnętrznymi w laboratorium LANBOZ MNK.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Badania kobierca.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Pobór próbek do badań w celu identyfikacji szczepów grzybów.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Zbliżenie na włókna.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Pomiar pH dla wszystkich barwników przeprowadzono dwoma metodami: zarówno ekstrakcji, jak i metodą powierzchniową. Sprawdzono również pH wody użytej do jego oczyszczenia.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Pomiar światłotrwałości wykonany metodą spektrometrii mikroblaknościowej.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Pomiar światłotrwałości wykonany metodą spektrometrii mikroblaknościowej.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Jeden z ośmiu fragmentów kobierca podczas czyszczenia na mokro.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Jeden z ośmiu fragmentów kobierca podczas czyszczenia na mokro.
  Fot. Paweł Piechnik – Pracownia Konserwacji Tkanin i Ubiorów MNK.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Fragmenty kobierca podczas układania kompozycji ma materiale dublażowym.
  Fot. Paweł Piechnik – Pracownia Konserwacji Tkanin i Ubiorów MNK.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Obrady komisji konserwatorskiej.
  Fot. Paweł Piechnik – Pracownia Konserwacji Tkanin i Ubiorów MNK.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Obrady komisji konserwatorskiej.
  Fot. Paweł Piechnik – Pracownia Konserwacji Tkanin i Ubiorów MNK.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Praca zespołowa.
  Fot. Paweł Piechnik – Pracownia Konserwacji Tkanin i Ubiorów MNK.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Obiekt w trakcie prac konserwatorskich: dublaż na tkaninie wełnianej metodą igłową.
  Fot. Paweł Piechnik – Pracownia Konserwacji Tkanin i Ubiorów MNK.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Obiekt w trakcie prac konserwatorskich: dublaż na tkaninie wełnianej metodą igłową.
  Fot. Paweł Piechnik – Pracownia Konserwacji Tkanin i Ubiorów MNK.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Wykończenie.
  Fot. Paweł Piechnik – Pracownia Konserwacji Tkanin i Ubiorów MNK.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Rozwijanie obiektu.
  Fot. Paweł Piechnik – Pracownia Konserwacji Tkanin i Ubiorów MNK.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Wizyta przedstawicieli włoskiej Fundacją Sztuki Islamskiej i Azjatyckiej im. Bruschettini z Genui.
  Fot. Paweł Piechnik – Pracownia Konserwacji Tkanin i Ubiorów MNK.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Wizyta przedstawicieli włoskiej Fundacją Sztuki Islamskiej i Azjatyckiej im. Bruschettini z Genui.
  Fot. Paweł Piechnik – Pracownia Konserwacji Tkanin i Ubiorów MNK.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Wizyta przedstawicieli włoskiej Fundacją Sztuki Islamskiej i Azjatyckiej im. Bruschettini z Genui.
  Fot. Paweł Piechnik – Pracownia Konserwacji Tkanin i Ubiorów MNK.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Wizyta przedstawicieli włoskiej Fundacją Sztuki Islamskiej i Azjatyckiej im. Bruschettini z Genui.
  Fot. Paweł Piechnik – Pracownia Konserwacji Tkanin i Ubiorów MNK.

• 
  Pobierz zdjęcie

  Kobierzec czintamani na wystawie pt. #dziedzictwo.
  Fot. Pracownia Fotograficzna MNK