W ciągu ostatnich kilkunastu lat ukazało się wiele szczegółowych opracowań dotyczących różnych aspektów polskiego modernizmu z czasów dwudziestolecia międzywojennego. Temu przyrostowi wiedzy, zwłaszcza z zakresu badań nad architekturą, nie towarzyszy jednak prezentacja nowych generalnych perspektyw badawczych i syntetycznych ujęć twórczości artystycznej tamtego czasu. Te, które zadomowione są w polskiej literaturze z zakresu historii sztuki, często zawężają pole historycznej obserwacji do wybranych przejawów artystycznej aktywności. Prowadzą do wiązania modernizmu z ograniczonym spektrum ideowych ukierunkowań, politycznych postaw i estetycznych wyborów, akcentując jako zasadniczą podstawę jego specyfiki uniwersalistyczne wizje człowieka, społeczeństwa i ich przyszłości. Ukierunkowane w ten sposób spojrzenie na przejawy nowoczesnej kultury i sztuki mija się jednak z historyczną dynamiką, czego dowodzi fiasko w ramach tak nakreślonej perspektywy badawczej, prób wyjaśniania powszechnie komentowanych paradoksów modernizmu. Najczęściej wymienia się wśród nich jednoczesną obecność uwielbienia dla techniki i wszelkich znamion nowoczesnego życia oraz zachwyt nad prymitywnymi formami kultury, ludową sztuką i twórczością dzieci. Wskazuje się także na równoległe formułowanie wzajemnie sprzecznych wizji świetlanej przyszłości oraz przygnębiających diagnoz upadku kultury i zagłady cywilizacyjnej; postulatów dążenia do porzucenia tradycji i jednocześnie sięgania do niej w poszukiwaniu istotnych wartości; wezwań do bazowania na uniwersalnych wyznacznikach kultury, a zarazem powrotu do lokalności i regionalności; wreszcie równoczesnych apeli o afirmację miejskiej cywilizacji, jak też o apologię wsi i rustykalności.

Przechodząc mimo tych paradoksów lub uznając je za symptom wewnętrznych i naturalnych sprzeczności modernizmu, definiuje się go najczęściej jako efekt gwałtownego odrzucenia historii i tradycji, wiary w siłę nowoczesnych maszyn, technologii i produkcyjnych procedur, utopijne niekiedy dążenie do kreacji nowego świata, skłonność do abstrakcji oraz podstawowych form i kolorów kosztem ornamentu i dekoracji, a także jako rezultat skłonności do łączenia artystycznej działalności z politycznymi ideami i praktyką europejskiej lewicy.

Artystyczna rzeczywistość dwudziestolecia międzywojennego wydaje się jednak znacznie bardziej różnorodna pod względem twórczych koncepcji, ideowych wyborów i stylistycznych formuł. W związku z tym szczególnie istotne wydają się nam następujące pytania badawcze:

• W jaki sposób i w jakim zakresie ta różnorodność możliwa jest do uchwycenia w syntetycznych ujęciach badawczych?
• Jakie obszary artystycznej twórczości wymagają szczególnego uzupełnienia w generalnym obrazie polskiego modernizmu, który obecnie funkcjonuje w historii sztuki?
• Jak włączyć w opis artystycznej twórczości kwestię oddziaływania generalnych procesów modernizacyjnych zmieniających ówczesną rzeczywistość na wielu obszarach życia społecznego?
• Jakie metody i perspektywy badawcze efektywnie mogłyby regulować syntetyczne ujęcia modernizmu w Polsce międzywojennego okresu?
• W jaki sposób modernizm w Polsce tamtych lat został naznaczony przez kontekst obu wojen światowych?
• Jakie perspektywy opisu modernizmu w Polsce międzywojennej w jego relacji do sztuki europejskiej, w tym sztuki krajów Europy Środkowo-Wschodniej, uznajemy za efektywne pod względem poznawczym i adekwatne historycznie?
• W jaki sposób respektować pod względem badawczym wielokulturowy charakter modernizmu w Polsce międzywojennej?

Zapraszamy do wspólnej dyskusji, dotyczącej też wielu innych zagadnień, ważnych dla naszego rozumienia twórczości artystycznej Polski dwudziestolecia międzywojennego.
Efektem konferencji będzie recenzowana publikacja zbiorowa w punktowanym wydawnictwie.

Zgłoszenia referatów o objętości do 1000 znaków ze spacjami prosimy przysyłać na adres:
w.grzesiak@uj.edu.pl do 5 września 2022.

Komitet organizacyjny:
prof. dr hab. Piotr Juszkiewicz
prof. dr hab. Andrzej Szczerski
dr hab. Marek Walczak, prof. UJ
dr hab. Rafał Quirini-Popławski
mgr Weronika Grzesiak