Sierpień z Szymanowskim

W zakopiańskiej willi „Atma” mieści się jedyne na świecie muzeum biograficzne polskiego kompozytora Karola Szymanowskiego. Skromna willa stała się domem wybitnego kompozytora u schyłku jego życia. To miejsce upamiętniające Karola Szymanowskiego, jego twórczość, poprzez stałą wystawę biograficzną oraz koncerty, spotkania i wykłady. Od 1976 roku gospodarzem tego szczególnego miejsca jest Muzeum Narodowe w Krakowie.

Willa „Atma” powstała około 1890 roku jako typowy zakopiański pensjonat. Dom jest przykładem stylu zakopiańskiego, wprowadzonego do architektury przez Stanisława Witkiewicza. Został wybudowany przez miejscowego budowniczego Józefa Kasprusia-Stocha. Początkowo był parterowy, w 1925 r. dobudowano piętro domu i wyremontowano. Kształtem i dekoracjami przypomina góralską chałupę.

Po śmierci Szymanowskiego, kompozytor Michał Kondracki poddał myśl o stworzeniu w „Atmie” muzeum poświęconego Szymanowskiemu. Starała się o to również jego siostrzenica Krystyna Dąbrowska. Ponownie apelował w tej sprawie krytyk muzyczny Zdzisław Sierpiński na łamach „Życia Warszawy”. Tym razem inicjatywa zyskała szeroki oddźwięk społeczny, w akcję wykupienia „Atmy” zaangażowało się wiele osób, m.in. Jerzy Waldorff. W ciągu kilku lat Warszawskiemu Towarzystwu Muzycznemu udało się zgromadzić środki niezbędne do wykupienia willi wraz z parcelą.

Willa „Atma” została wykupiona od Zofii Walczakowej z Zakopanego. Pięćdziesiąt lat wcześniej, Szymanowski pojawił się w „Atmie” jako gość na weselu Zofii Stochówny ze Stanisławem Walczakiem. Zofia Stochówna była córką budowniczego willi – Józefa Kasprusia-Stocha. Nabytek przekazano Muzeum Narodowemu w Krakowie, które parterze budynku urządziło ekspozycję poświęconą kompozytorowi, jego związkom z Tatrami i Zakopanem. Większość eksponatów na wystawie pochodzi z daru siostrzenicy artysty, Krystyny Dąbrowskiej.  6 marca 1976 r. oficjalne otwarto muzeum biograficzne Karola Szymanowskiego.

Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie w latach 2011-2013 przeszedł generalny remont i modernizację budynku w ramach projektu Muzeum Narodowego w Krakowie i Orawskiego Muzeum w Dolnym Kubinie o nazwie "Muzyka pod Tatrami". Dzięki środkom unijnym oraz pomocy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, miejsce to zyskało nowoczesne instalacje, udogodnienia dla osób niepełnosprawnych, zabezpieczona została substancja zabytkowa. W zmodernizowanym wnętrzu wprowadzono multimedia prezentujące biografię kompozytora. Przy urządzaniu nowej ekspozycji, a zwłaszcza gabinetu kompozytora, przy pomocy zachowanych opisów i zdjęć starano się przywrócić willi charakter z lat 30. Zwiedzaniu muzeum towarzyszy muzyka są to oczywiście kompozycje Karola Szymanowskiego.

Karol Szymanowski, uważany jest obok Fryderyka Chopina, za jednego z najwybitniejszych polskich kompozytorów. Urodził się na Kijowszczyźnie, 3 października 1882 roku w Tymoszówce (dzisiejsza Ukraina). Pochodził z rodziny posiadaczy ziemskich, Szymanowscy pieczętowali się herbem Ślepowron.

Kiedy z powodu złego stan zdrowia lekarze zalecili Szymanowskiemu górski klimat, postanowił, że zamieszka w Zakopanem na stałe. W 1930 r. wynajął willę „Atma” położoną przy ulicy Kasprusie, nad potokiem Młyniska. Nazwa willi pochodzi od starohinduskiego, sanskryckiego słowa /atman/ oznaczającego duszę wszechświata, pierwiastek boski przenikający świat. Swoją nazwę willa zawdzięcza letnikom, którzy jeszcze przez Szymanowskim, w latach dwudziestych XX w. wynajmowali willę i nadali jej tę nazwę, czując niezwykłą atmosferę tego miejsca.

Szymanowski urządził się w „Atmie” nadając temu miejscu przytulny i domowy charakter. Wynajął pianino, kupił fotele, na ścianach zawiesił obrazy podarowane mu przez zaprzyjaźnionych artystów. Na meblach postawił fotografie rodziny i przyjaciół, na łóżkach rozłożył wileńskie narzuty – zadomowił się w „Atmie” na dobre.

Życie kompozytora w „Atmie” upływało na pracy oraz spotkaniach z przyjaciółmi. W „Atmie” powstały takie dzieła jak Pieśni kurpiowskie na głos i fortepian op. 58, Litania do Marii Panny na sopran, chór żeński i orkiestrę, op. 59, IV Symfonia koncertująca na fortepian i orkiestrę op. 60, II koncert na skrzypce i orkiestrę op. 61 i ostatnie Dwa mazurki na fortepian op. 62, a także instrumentacja ostatniego obrazu Harnasi op. 55.

Zapraszamy także do naszych mediów społecznościowych - będzie to okazja to poznania Karola Szymanowskiego i samego oddziału.