fot. Pracownia fotograficzna MNK
Malarstwo tablicowe w Krakowie
Zapraszamy na wykład dr. hab. Marka Walczaka
Szereg monumentalnych krakowskich retabulów otwiera nastawa ołtarza gł. kościoła Dominikanów, dzieło wykształconego w Wiedniu i Wrocławiu Mistrza tryptyku Dominikańskiego (ok. 1460). Malarz ten wykonał także nastawę ołtarza gł. w katedrze na Wawelu, której skrzydła o wys. ok. 5 m., należą do największych, zachowanych gotyckich obrazów tablicowych.
Do najwybitniejszych malarzy Krakowa w 3 ćw. XV w. należeli Mistrz ołtarza Św. Trójcy w katedrze na Wawelu (1467) - zapewne uczeń wiedeńskiego Mistrza ołtarza Albrechta, a także Mikołaj Haberschrack, twórca nastawy ołtarza gł. dla kościoła Augustianów na Kazimierzu (1468, Kraków, MN), łączący idealizację typową dla 1 poł. XV w. z modnym realizmem o genezie niderlandzkiej. Najwybitniejszym malarzem krakowskim XV w. był jednak Jan Wielki, reprezentujący późnogotycką formułę stylu łamanego, autor pełnych inwencji dzieł, które pod względem wartości artystycznej nie odbiegają od produkcji malarskiej najważniejszych ośrodków w Rzeszy. Rdzeń jego oeuvre tworzą nastawy ołtarzowe w kościele par. w Więcławicach (1477) i św. Andrzeja w Olkuszu (ok. 1485), a także niewielka Koronacja Marii w kościele par. w Krośnie. W pocz. XVI w. w malarstwie krakowskim pojawiły się nowe impulsy m. in. z regionów Szwajcarii, n. p. wpływy tzw. Berneńskiego Mistrza z goździkami widoczne w twórczości Mistrza Rodziny Marii. Ten anonimowy malarz „specjalizował się” w wieloosobowych kompozycjach przedstawiających rozbudowaną rodzinę NMP, co wiąże się z działaniami zmierzającymi do promocji nowych kultów, podejmowanymi przez biskupa krakowskiego Jana Konarskiego (1503-1525). Dobrze uchwytną indywidualnością jest Mistrz Zwiastowania z Jodłownika ( m. in. Wizja św. Jacka w kościele par. w Odrowążu), który w trakcie podróży artystycznych dotarł do Italii.
Choć poziom wielu krakowskich dzieł malarstwa tablicowego z 1 ćw. XV w. jest bardzo wysoki (m. in. prace z warsztatu Marcina Czarnego i Mistrza Jerzego) to jednak daje się obserwować stopniowy spadek jakości, szczególnie w przypadku zamówień z prowincji. Najlepszym przykładem tego zjawiska jest twórczość Mistrza ołtarza z Wójtowej (Tarnów, MD), który wyspecjalizował się w produkcji elementów wyposażenia dla wiejskich kościołów par.. W jego warsztacie stosowano na wielką skalę wzory graficzne, co przyczyniło się do ujednolicenia i powtarzalności rozwiązań, przestały też obowiązywać wysokie standardy technologiczne.
Do najwybitniejszych malarzy Krakowa w 3 ćw. XV w. należeli Mistrz ołtarza Św. Trójcy w katedrze na Wawelu (1467) - zapewne uczeń wiedeńskiego Mistrza ołtarza Albrechta, a także Mikołaj Haberschrack, twórca nastawy ołtarza gł. dla kościoła Augustianów na Kazimierzu (1468, Kraków, MN), łączący idealizację typową dla 1 poł. XV w. z modnym realizmem o genezie niderlandzkiej. Najwybitniejszym malarzem krakowskim XV w. był jednak Jan Wielki, reprezentujący późnogotycką formułę stylu łamanego, autor pełnych inwencji dzieł, które pod względem wartości artystycznej nie odbiegają od produkcji malarskiej najważniejszych ośrodków w Rzeszy. Rdzeń jego oeuvre tworzą nastawy ołtarzowe w kościele par. w Więcławicach (1477) i św. Andrzeja w Olkuszu (ok. 1485), a także niewielka Koronacja Marii w kościele par. w Krośnie. W pocz. XVI w. w malarstwie krakowskim pojawiły się nowe impulsy m. in. z regionów Szwajcarii, n. p. wpływy tzw. Berneńskiego Mistrza z goździkami widoczne w twórczości Mistrza Rodziny Marii. Ten anonimowy malarz „specjalizował się” w wieloosobowych kompozycjach przedstawiających rozbudowaną rodzinę NMP, co wiąże się z działaniami zmierzającymi do promocji nowych kultów, podejmowanymi przez biskupa krakowskiego Jana Konarskiego (1503-1525). Dobrze uchwytną indywidualnością jest Mistrz Zwiastowania z Jodłownika ( m. in. Wizja św. Jacka w kościele par. w Odrowążu), który w trakcie podróży artystycznych dotarł do Italii.
Choć poziom wielu krakowskich dzieł malarstwa tablicowego z 1 ćw. XV w. jest bardzo wysoki (m. in. prace z warsztatu Marcina Czarnego i Mistrza Jerzego) to jednak daje się obserwować stopniowy spadek jakości, szczególnie w przypadku zamówień z prowincji. Najlepszym przykładem tego zjawiska jest twórczość Mistrza ołtarza z Wójtowej (Tarnów, MD), który wyspecjalizował się w produkcji elementów wyposażenia dla wiejskich kościołów par.. W jego warsztacie stosowano na wielką skalę wzory graficzne, co przyczyniło się do ujednolicenia i powtarzalności rozwiązań, przestały też obowiązywać wysokie standardy technologiczne.