Pobizantyński tryptyk wykonany na Krecie w XVI wieku – pokaz specjalny

W czasie Wielkanocy rozpoczyna się pokaz specjalny pobizantyńskiego tryptyku z XVI wieku, ze względu na miejsce powstania zwanego kreteńskim, którego malowidła wiążą się z Ukrzyżowaniem i Pasją Chrystusa. Dzieło prezentowane będzie w Sali IX. „Paramentów liturgicznych” na pierwszym piętrze Muzeum Książąt Czartoryskich, gdzie znajduje się m.in. znakomitej klasy bursztynowy ołtarzyk Męki Pańskiej. Umieszczenie tryptyku w kontekście dzieł sztuki europejskiej o zbliżonej tematyce umożliwi porównanie, w jaki sposób wydarzenia Wielkiego Tygodnia były ukazywane w dwóch tradycjach artystycznych – wschodniej i zachodniej.

Tryptyk jest wybitnym dziełem tzw. szkoły kreteńskiej epoki pobizantyńskiej, w którym łączą się aktualne wzorce malarstwa włoskiego z tradycją sztuki epoki Paleologów. W części środkowej znajduje się przedstawienie Zdjęcia z Krzyża. Wchodzący po drabinie św. Józef z Arymatei obejmuje bezwładne ciało Chrystusa, a ukazany po przeciwnej stronie św. Nikodem wspiera Jego lewe ramię. Widoczny u dołu św. Jan Ewangelista przytula policzek do krwawiących stóp Jezusa. Za nim stoi św. Maria Magdalena trzymająca koszyk z gwoździami i obcęgami oraz niewiasta wznosząca ręce do góry w geście cierpienia. Po drugiej stronie Matka Boska, przykładająca dłoń do policzka, w otoczeniu lamentujących kobiet. Skrzydła wypełniają sceny Pasji Chrystusa – Niesienie Krzyża i Marie u Grobu. Po lewej stronie widzimy Chrystusa dźwigającego Krzyż i św. Jana Ewangelistę, świadka Męki Pańskiej, natomiast po prawej stronie anioła siedzącego na otwartym grobie, wskazującego dwóm niewiastom leżące w środku całuny – znak Zmartwychwstania.

Oryginalne malowidła na rewersach skrzydeł (znane dzięki pracy konserwatorów i badaniom wykonanym przez specjalistów ASP i AGH w Krakowie oraz LANBOZ-u) zostały zasłonięte widoczną obecnie, malowaną en grisalle iluzjonistyczną niszą, w której znajdują się Arma Passionis, czyli Narzędzia Męki Pańskiej. Zmiany te najprawdopodobniej zostały wykonane w  XVII wieku, gdy tryptyk trafił na „rynek europejski”.

Kuratorki:
dr Justyna Łuczyńska-Bystrowska,
dr Katarzyna Płonka-Bałus


Zrealizowano w ramach Projektu "Przeszłość przyszłości" remont i wyposażenie Muzeum Książąt Czartoryskich, Muzeum Narodowe w Krakowie w celu udostępnienia unikatowej kolekcji