Nie tylko stolice. Miasta świata w starodrukach

Miasta odgrywały znaczącą rolę w kształtowaniu społeczeństw, organizmów państwowych i narodów. Były miejscem codziennego życia i pracy ich mieszkańców oraz świadkami i uczestnikami ważnych i zapomnianych wydarzeń historycznych. Powstawały lub zakładane były na szlakach komunikacyjnych i handlowych, nad rzekami i morzami, pełniąc rolę portów, otwierających drogi kupcom na cały znany i nieznany im świat. Bronione murami i fortyfikacjami, pełniły funkcje gospodarcze, handlowe, ale także religijne i polityczne. Stawały się ośrodkami życia duchowego i władzy, obejmującymi swym zarządem np. najbliższe podległe im okolice, a niekiedy ogromne terytoria, tworzące wielonarodowe imperia. Pełniły rolę centrów kulturowych i naukowych. Dla uświetnienia i podkreślenia ich znaczenia powstawały wspaniałe budowle, pałace, świątynie i dzieła sztuki. A myśl techniczna i inżynieryjna od zawsze służyła ułatwieniu i usprawnieniu często uciążliwego życia mieszkańców miast.

Początki miast giną w pomroce dziejów. Powstawały zapewne już w V i IV tysiącleciu p.n.e. na terenach Bliskiego i Dalekiego Wschodu. Greckie polis czyli miasta-państwa na trwałe zapisały się w historii starożytności. Budowane były według wykształconych w Grecji w VI-V w. p.n.e. zasad ich planowania lub niedługo później na wzór warownego obozu rzymskiego. Powstawały w wyniku podbojów, jako wymierny symbol zwycięstwa jak np. Aleksandria w IV w. p.n.e. po podbojach Aleksandra Wielkiego. Tworzone były na terenie Europy w ramach trwającego w średniowieczu procesu ich lokacji, który nastąpił po okresie upadku miast spowodowanym ostatecznym kresem Cesarstwa Zachodniorzymskiego w V w. Zachwycały także miasta Wschodu jak choćby bajkowy Bagdad, założony w 762 r. na planie koła. Powstawały jako realizacja idealnego wzorca wyrosłego np. z idei renesansu (Zamość) lub baroku (Petersburg). Zwiększały swoje możliwości gospodarcze i polityczne zrzeszając się w związki jak np. Hanza. A od drugiej połowy XVIII w. w efekcie rewolucji przemysłowej wkroczyły w fazę szybkiej i masowej urbanizacji z jej nowymi wyzwaniami.

Wystawa jest próbą uchwycenia istoty i charakteru miasta, w jego rozmaitych odsłonach na przestrzeni wieków, szczególnie przed wielkimi zmianami jakie czekały miasto w XIX w. wraz z wkroczeniem w wiek pary i elektryczności.

kurator: Iwona Długopolska