Autor: Kitagawa Utamaro (1753? – 1806)

Tytuł serii: Wierność wzajemna źródłem miłości  (po japońsku:  Jitsu kurabe iro no minakami)

Kraj powstania: Japonia

Czas: Okres Edo (1603–1868); ok. 1798-1799       

Technika: Drzeworyt barwny na papierze

Technika japońskiego drzeworytu polega na tym, że artysta przygotowuje projekt. Przekazuje go drzeworytnikowi z komentarzem ile kolorów i gdzie ma być użytych a drzeworytnik rzeźbi tyle bloków drewna ile kolorów zaprojektował artysta. Wszystkie wyrzeźbione bloki przekazywane są drukarzowi, który jako trzeci z mistrzów nakłada na jedną kartkę wszystkie kolory. W ten sposób obraz zyskuje pełną kompozycję i barwy.

Format: Prostokątny, w układzie pionowym

Wymiary: 38,8 cm x 27,1 cm

Sygnatura artysty: Utamaro hitsu

Stempel cenzora: kiwame

Pieczęć wydawcy: Tomoe Sei han [ Nishimuraya Sei]

Kolorystyka: naturalny, kremowy odcień papieru, czarne kontury i włosy, blade czerwienie, odcienie niebieskiego i szarego

 Własność: Muzeum Narodowe w Krakowie, dar Feliksa Jasieńskiego z 1920 roku

Numer inwentarza: MNK VI-725

Na gładkim tle ukazana jest bokiem para bohaterów – dziewczyna i młodzieniec. Ona z lewej, on po prawej. Ustawieni są do siebie tyłem, stykają się plecami. Ubrani w tradycyjne japońskie stroje – kimona. Sylwetki widoczne są do pasa i wypełniają niemal całą powierzchnię obrazu. Na pierwszym planie widoczna jest postać dziewczyny zwróconej w lewo, widoczna jest jej pochylona, opuszczona nisko głowa, wzrok skierowany po skosie w dół jakby do lewego dolnego narożnika. Młodzieniec stoi tyłem, wyprostowany, ukazuje swoją prawą stronę, widoczny jest jego prawy policzek. Mężczyzna kieruje spojrzenie przed siebie, niejako poza prawą krawędź drzeworytu.

 Wszystkie elementy obrazu wskazują na odwrócenie się bohaterów od siebie, włącznie ze wzrokiem skierowanym w odwrotne strony.

Pierwowzory literackie sportretowanych kochanków znajdziemy w dramacie „Shinju Mannenso” autorstwa Chikamatsu Monazaemona. Ten autor nazywany jest „japońskim Szekspirem” a dramat należy do klasyki gatunku tzw. podwójnych samobójstw. Osiemnastoletnia Oume, córka Yojiemona, nie mogła poślubić kochanego z wzajemnością Kumenosuke, gdyż ten z racji zbrodni popełnionej w dzieciństwie winien spędzić resztę swego życia w klasztorze. Oboje, zdesperowani wskutek decyzji rodziców o wydaniu Oume za innego, odważyli się wspólnie zakończyć życie. Wierzyli, że szczęśliwie odnajdą się po śmierci.

Utrwalona przez Utamaro scena, w której bohaterowie pozornie odwracają się od siebie zawiera jeden bardzo ważny szczegół, na który warto zwrócić uwagę. Umyka on wielu osobom  przyglądającym się tej scenie.  Po prawej stronie, w dolnej części kompozycji, pod warstwą przezroczystych tkanin stanowiących wierzchnie okrycie młodzieńca stykają się prawe dłonie zakochanej pary. Potajemne trzymanie się za ręce stanowi zręczne nawiązanie do dramatycznej sytuacji zaistniałej w dniu zaręczyn pięknej Oume ze starszym kupcem o imieniu Sakuemon (tego mężczyzny nie widzimy na obrazie – jest on znany tylko z opisu literackiego). W kuratorskim opisie tej sceny dowiadujemy się, że w sypialni, gdzie przed nocą poślubną pito sake, dziewczyna skrycie ściskała dłoń ukochanego Kumenosuke. A młodzieniec skrył się wówczas pod materacami. I choć w panujących ciemnościach nie mogli się widzieć, siła serdecznego dotyku Oume miała dodać chłopcu odwagi w ucieczce przez zbójami nasłanymi przez zazdrosnego Sakuemona.

Planszę drzeworytu uzupełniają napisy – w lewym górnym narożniku, w pionowych rzędach znajdują się imiona bohaterów:  Oume, Kumenosuke oraz w pionowym obramieniu tytuł serii.  W dolnym lewym narożniku znajduje się sygnatura artysty „Utamaro hitsu” (stworzył Utamaro). Poniżej okrągły stempel cenzora (kiwame) a pod nim pieczęć wydawcy „Tomoe Sei han”.

W okresie Edo drzeworyt był jak fotografia dokumentująca rozmaite tematy i wydarzenia. Stanowił również ilustrację popularnych opowieści.

Opracowanie: Beata Romanowicz

Konsultacja: Adrian Wyka