Wojciech Fangor. Przestrzeń jako gra 20.10.2012-20.01.2013

Wojciech Fangor to jeden z najważniejszych artystów w historii polskiej sztuki drugiej połowy XX wieku, współtwórca tzw. polskiej szkoły plakatu, prekursor sztuki w przestrzeni publicznej - jedyny Polak, któremu Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku zorganizowało indywidualną wystawę. Jego sztuka obejmuje różne dziedziny: malarstwo, grafikę, architekturę, rzeźbę, scenografię, instalacje przestrzenne.

Wystawa w Muzeum Narodowym w Krakowie zbiegła się z 90. urodzinami artysty i jubileuszem 75-lecia pracy twórczej. Można było na niej zobaczyć blisko 190 prac, głównie obrazy.

W powojennej rzeczywistości absurdu i przewartościowania tradycji artysta szukał oparcia w zapamiętanym jeszcze z lat 30. malarstwie mistrzów młodzieńczej wyobraźni plastycznej: Picassa, Matisse'a, Légera. Gdy w 1949 roku ubiegłego wieku ogłoszono, że realizm jest jedyną formą sztuki, odpowiadającą aktualnym potrzebom i która się należy robotnikom i chłopom, odbudowującym polską państwowość od podstaw, Fangor namalował "Postaci" - najbardziej znany współczesny obraz polski. Wykształcony przez Tadeusza Pruszkowskiego i Felicjana Szczęsnego Kowarskiego na studiowaniu twórczości Chardina i Fragonarda, był gotów podjąć wyzwanie czasu, ale po swojemu, zgodnie z francuską manierą, a nie w duchu realizmu radzieckiego czy niemieckiego z czasów faszyzmu. Ten niespełna trzyletni epizod zaowocował pracami takimi jak "Matka Koreanka", które przyniosły artyście popularność i pozycję w świecie sztuki.

Nowy etap twórczości otwarło artyście doświadczenie w zakresie architektury i grafiki plakatowej (1950-1961). Plakat do filmu René Clémenta "Mury Malapagi" (1952) przeszedł do historii jako inicjujący cieszącą się do dziś światową renomą polską szkołę plakatu.

Od lat 50. do dziś Fangor interweniował i zmieniał otoczenie. Ciekawym eksperymentem, zleconym przez władzę, była gigantyczna dekoracja Warszawy (zrealizowana przez Fangora razem z Henrykiem Tomaszewskim) z okazji Światowego Zjazdu Młodzieży w 1955 roku, nawiązująca do stylistyki modernistycznej.

W 1958 roku artysta stworzył pierwszą w sztuce światowej instalację przestrzenną – Studium przestrzeni w Salonie "Nowej Kultury" w Warszawie. To było coś więcej niż interwencja w przestrzeń danego miejsca – wszystko, co było w galerii, stało się elementem wystawy. Artysta chciał wykazać, że wchodząc w przestrzeń współtworzymy ją. Do tej idei nawiązywał i rozwinął ją w "Wystawie wystawy" w 2005 roku w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku. W tym czasie Fangor współpracował także z architektami: m.in. przy renowacji wnętrza restauracji na Wyścigach Konnych w Warszawie Służewcu oraz przy projektowaniu Centralnego Domu Towarowego w Warszawie, Pawilonu Polskiego na Wystawę Światową w Brukseli, Pawilonów Polskich w Nowym Jorku i w Paryżu czy projekcie wnętrz Dworca Warszawa – Śródmieście.

W latach 60. i na początku lat 70. XX wieku artysta malował obrazy, które stanowią jego oryginalny wkład do minimal artu i op -artu. W latach 1966 - 1998 żył i pracował w Stanach Zjednoczonych. W 1970 roku miał indywidualną wystawę w Guggenheim Museum w Nowym Jorku. Przyczynił się także do spektakularnych wydarzeń, jakimi były na przykład scenografia do baletu Marthy Graham w Theatre Playbill Marka Hellingera w Nowym Jorku w 1974 roku, czy w 1980 roku "Homage to the Whale" ("Wieloryb", 128 x 187 m) – na stoku góry, widoczna z daleka, zrobiona z ręczników sylweta wieloryba. Kolejnym etapem twórczości Fangora były cykle obrazów "międzytwarzowych" i "telewizyjnych", malowane do połowy lat 80. Z dzisiejszej perspektywy te obrazy były zapowiedzią sztuki krytycznej. Od 1989 roku Fangor mieszkał w Santa Fe w stanie Nowy Meksyk. Powstały tam cykle "Poczet królów polskich" (1990), "Wodzowie Indian" (1990), "Krzesła".

Początek XXI wieku to dla artysty okres radykalnie nowej twórczości realizującej się w malarstwie, rzeźbie i w wystawach. W malarstwie pojawił się nowy cykl obrazów "palimpsestowych", reinterpretacje dawnych szkiców i rysunków, gdzie materiałem jest pamięć o przeszłości, rzeźby plenerowe, wystawy ze szczególnym artystycznym zaangażowaniem samego twórcy.

Od roku 2007 artysta pracuje nad kolejnym projektem w przestrzeni publicznej – opracowaniem plastycznym II linii warszawskiego metra. Najpierw zaprojektował wejście do metra, a następnie opracował założenia dekoracyjne ścian zatorowych siedmiu stacji – sztukę na 6000 metrów kwadratowych. Projekty zostały pokazane na wystawie w Muzeum Narodowym w Krakowie. Znalazło się tam blisko 190 prac. Była to okazja do prześledzenia twórczości Fangora z ostatnich dziesięcioleci – zobaczenia, jak jest nowatorska, ciekawa, różnorodna.

Opr. Katarzyna Bik na podstawie tekstu kuratora Stefana Szydłowskiego
Koordynator: Grażyna Kulawik
Kurator: Stefan Szydłowski