Japonia u progu nowoczesności. II odsłona: Motywy jako fenomen japońskiej myśli projektowej

Tradycyjne japońskie stroje służyły jako medium do pokazania gustu, statusu społecznego czy bogactwa. Podkreślały również cechy mijających pór roku czy okazji, na które były one zakładane. Za klucz w odczytaniu symbolicznego znaczenia danego ubioru posłużyć mogły elementy jego konstrukcji, technika wykonania, a także, a może przede wszystkim, zdobiąca go dekoracja.

Wzory umieszczane na japońskich tekstyliach pełniły nie tylko ważną funkcję „informacyjną” lecz także alegoryczną, pokazując głębokie znaczenie symbolu w japońskiej kulturze. Na przestrzeni wieków kanon japońskich motywów i ich symbolicznych znaczeń rozrósł się i zróżnicował. Z początku składający się w znacznej mierze ze wzorów importowanych z krajów sąsiednich, głównie z Chin, z czasem uzupełniony został o wzory unikalne, rodzime japońskie. W efekcie powstał obszerny katalog motywów i symboli, który po dziś dzień wpływa na japońską myśl projektową stanowiąc bogate źródło inspiracji dla twórców i projektantów tkanin.

Najbogatszym źródłem motywów umieszczanych na kimonach, jak również na pozostałych elementach tradycyjnej japońskiej garderoby, jest świat przyrody. Rośliny takie jak kwiat wiśni (sakura), śliwy (ume), chryzantemy (kiku) czy liście klonu (momiji) mają znaczenie sezonowe. Są także symbolicznymi metaforami cech takich jak długowieczność, odrodzenie czy wytrzymałość. Zwierzęta, poprzez przypisane im cechy fizyczne, stają się narzędziami do wyrażenia dobrowróżebnych życzeń, związanych z pomyślnością czy zdrowiem. Wykorzystujące zazębiające się kształty i proste linie wzory geometryczne stanowią tło dla wymienionych wyżej przedstawień lub, wręcz odwrotnie, stają się głównym elementem skupiającym uwagę oglądającego.

Dekoracja zdobiąca tradycyjne japońskie stroje stanowi, zarówno dla samych projektantów jak i dla osób noszących dany ubiór, szczególne narzędzie służące wyrażeniu pewnej myśli bądź idei. Wystawa „Motywy jako fenomen japońskiej myśli projektowej" będąca drugą odsłoną cyklu ekspozycji „Japonia u progu nowoczesności. Design i wzornictwo ubiorów od około 1900 roku do lat 60. XX wieku na przykładzie darów współczesnych w Muzeum Narodowym w Krakowie” rozwija wątek tradycyjnych motywów zdobniczych jednocześnie wyjaśniając ich pochodzenie oraz często nieoczywistą symbolikę. 

Opracowała: Agnieszka Gach