A ślady zasypał piasek...

Numizmatyczne i archeologiczne skarby żołnierzy 2. Korpusu Polskich Sił Zbrojnych

Na wystawie prezentowana jest niezwykła kolekcja numizmatów i zabytków archeologicznych, zebranych przez żołnierzy 2. Korpusu Polskich Sił Zbrojnych oraz ks. Stefana Pietruszkę-Jabłonowskiego, przechowywanych w tzw. Muzeum Polskim w Jerozolimie. W lutym 2016 r. cały zbiór został przekazany przez Urząd Starożytności Izraela oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego do Gabinetu Numizmatycznego Muzeum Narodowego w Krakowie.

Polscy uchodźcy, zarówno cywilni, jak i wojskowi, przybywali do Palestyny już od końca 1939 r. Tutaj powstały Komitety Uchodźców Polskich, ukazywały się polskie książki i liczne tytuły prasowe. Dużą rolę odgrywało Katolickie Duszpasterstwo Polskie, którym od 1942 opiekował się ks. kanonik Stefan Pietruszka-Jabłonowski. Przedmioty zebrane przez żołnierzy wystawione zostały w tzw. Muzeum Polskim, utworzonym przez księdza Pietruszkę w 1955 r. w Jerozolimie.

Przekazana do MNK kolekcja to zespół zabytków numizmatycznych i archeologicznych, który powstawał z myślą o podarowaniu go po II wojnie światowej zniszczonym muzeom w Polsce. Liczy około 12 000 monet i jest bardzo różnorodny, zawiera m.in. brązowe monety antyczne i orientalne (od wczesnego średniowiecza po XV w.), srebrne monety Imperium Osmańskiego (XVII–XX w.) oraz nowożytne monety obiegowe. Wśród eksponatów archeologicznych można zobaczyć odważniki, lampki oliwne oraz paciorki ze szkła, kamieni półszlachetnych czy gliny. Niestety, stanu zachowania monet nie można określić jako dobry - egzemplarze są zatarte, słabo czytelne, częściowo skorodowane. Nie były one nigdy poddane konserwacji, a ich wygląd może wskazywać, że większość pochodzi ze znalezisk. Jednak wielkość przekazanej do MNK kolekcji sugeruje, że liczba osób zbierających obiekty zabytkowe musiała być znaczna. Szacuje się ją na kilkaset, a może nawet kilka tysięcy darczyńców. Niestety, większość z nich pozostaje anonimowa.

Na wystawie prezentowana jest także broń wschodnia pochodząca z przechowywanego w Muzeum Narodowym w Krakowie depozytu z Banknock (Szkocja), przekazanego przez Instytut Historyczny im. gen. Władysława Sikorskiego (obecnie Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego) w Londynie. Klamrą spinającą dwa główne wątki ekspozycji - działalność żołnierzy 2. Korpusu Polskich Sił Zbrojnych na Bliskim Wschodzie i stworzoną przez nich kolekcję numizmatyczną - są rysunki Józefa Czapskiego z czasów jego pobytu z armią Andersa na Bliskim Wschodzie. Pełnił tam funkcję szefa Wydziału Propagandy i Informacji i był odpowiedzialny za sprawy kulturalno-oświatowe. Nie wiadomo, czy zdawał sobie sprawę, że żołnierze armii, z którą stacjonował w Palestynie, tworzą ogromny zbiór monet, które niegdyś były największą pasją jego dziadka. A już na pewno Józef Czapski nie mógł przewidzieć, że po ponad 70 latach trafią one decyzją Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego do Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego, a nieopodal powstanie pawilon poświęcony jemu samemu.

Kuratorzy: Dorota Malarczyk, Mateusz Woźniak