Wy, którzy Rzeczą Pospolitą władacie 12.01-22.05.2016

W Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego przypominamy wystawę "Wy, którzy Rzeczypospolitą władacie. Sejm polski w starodrukach z kolekcji Emeryka Hutten-Czapskiego" - pokaz druków sejmowych od początkowych lat XVI wieku po koniec wieku XVIII.

Prezentujemy tu wybór opublikowanych tekstów praw, regulujących codzienność życia Rzeczypospolitej szlacheckiej przez prawie 300 lat.

Sejm polski, ukształtowany w początku XVI wieku, swymi uchwałami zwanymi konstytucjami decydował o sprawach ogólnopaństwowych, o nałożeniu podatków, wyprawach wojennych, unii realnej Polski i Litwy, wyborze króla, a czasem także o losie pojedynczych osób.
Decyzję o pierwszym kompletnym zebraniu praw rządzących królestwem podjął król Aleksander w 1505 roku na prośbę sejmującej w Radomiu szlachty. Jej rezultatem były wydrukowane w 1506 roku tzw. Statuta w redakcji kanclerza Jana Łaskiego. Wystawę otwieramy wyjątkowym, drukowanym na pergaminie egzemplarzem tego dzieła, zawierającym pierwszy graficzny obraz dwuizbowego obradującego przy królu polskiego parlamentu.

Druki sejmowe: konstytucje, projekty praw i publikacje wystąpień poszczególnych posłów i senatorów są dowodem kilkuwiekowych starań o uzyskanie consensusu służącego polskiej racji stanu, trudnego w państwie rozległym, wielonarodowym i wieloreligijnym, ze zróżnicowanym statusem prawnym stanów - szlachty, duchowieństwa, mieszczaństwa i chłopstwa.

Od 1506 roku po ostatnie lata funkcjonowania Rzeczypospolitej Obojga Narodów i podjętą na Sejmie Wielkim reformę państwa zawartą w Konstytucji 3 Maja, dokładano wielu starań, by na bieżąco publikować uchwalone przez kolejne sejmy i zatwierdzane przez królów prawa. Ich szybkie i sprawne udostępnienie społeczeństwu i urzędom zapewniało realizację sformułowanej przez Stanisława Orzechowskiego, XVI-wiecznego pisarza politycznego, zasady-postulatu: Prawo jest panem w Królestwie wolnym.

Autor: Agnieszka Perzanowska