Muzeum Dom Jana Matejki znajduje się w rodzinnym domu artysty na ul. Floriańskiej 41.

Jan Matejko (1838-1893) - najwybitniejszy przedstawiciel polskiego nurtu malarstwa historycznego, kolekcjoner, profesor i wieloletni dyrektor Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie był również prekursorem konserwacji i ochrony zabytków, członkiem wielu towarzystw i stowarzyszeń artystycznych, naukowych i społecznych.

Po śmierci artysty zawiązało się towarzystwo jego imienia, które postawiło sobie za cel uczczenie osoby wybitnego malarza tworząc muzeum biograficzne w domu, w którym urodził się mieszkał z rodziną, tworzył i zmarł.

W wykupionej od rodziny kamienicy zgromadzono drogą systematycznych zakupów i darów eksponaty związane z postacią Jana Matejki i jego rodziny, prezentując je po raz pierwszy publiczności już w 1898 roku.

W 1904 r. Towarzystwo im. Jana Matejki przekazało utworzone przez siebie muzeum biograficzne pod zarząd Muzeum Narodowego w Krakowie.

Obecnie zbiory liczą ponad 8 tys. eksponatów. Są wśród nich przedmioty codziennego użytku i pamiątki po artyście oraz jego najbliższych: żonie Teodorze z Giebułtowskich Matejkowej (1846-1896), dzieciach: Tadeuszu (1865-1911), Helenie Unierzyskiej (1867-1932), Beacie Kirchmayerowej (1869-1926), Jerzym (1873-1827) i Reginie (1878-1878), a także innych członkach rodziny.

Znajdują się tu prace reprezentujące wszystkie fazy twórczości malarza: wczesne studia olejne, niewielkie szkice kompozycyjne do wielkich płócien o tematyce historycznej (m.in.: "Mikołaj Kopernik" [1871], "Jan Sobieski wręcza kanonikowi Denhoffowi list do papieża z wiadomością o zwycięstwie nad Turkami pod Wiedniem w r. 1683" [1880]), przykłady portretów rodziny i przyjaciół, jak również "Autoportret" z 1887.

Cenny zbiór rysunków został pogrupowany na szkice do kompozycji historycznych, studia portretowe, kostiumowe, architektoniczne i krajobrazowe oraz rzemiosła artystycznego. Szczególne miejsce zajmują karykatury rodzinne oraz akwarele o tematyce historycznej.

Przechowywane są także liczne kartony projektowe polichromii do kościoła Mariackiego w Krakowie (1889-1891). Realizacja ta przyczyniła się do odnowienia zainteresowań malarstwem ściennym w twórczości jego uczniów: Stanisława Wyspiańskiego i Józefa Mehoffera.

Wyrazem uznania dla osiągnięć Jana Matejki są liczne polskie i zagraniczne medale, dyplomy, świadectwa przynależności do stowarzyszeń artystycznych i naukowych, a także "berło jako symbol panowania w sztuce" wręczone artyście przez Radę Miasta Krakowa w 1878 roku.

Przechowywane są też cenne dokumenty m.in. listy Matejki do rodziny i przyjaciół, a także autografy m.in. Henryka Sienkiewicza, Władysława Czartoryskiego, Jacka Malczewskiego, Stanisława Tarnowskiego czy Mikołaja Zyblikiewicza.

Twórcy muzeum gromadzili również dokumentację fotograficzną działalności malarza, a wiele fotografii pochodzi ze zbiorów artysty np. przedstawiające Jana Matejkę, osoby z jego otoczenia jak i te, które pozowały mistrzowi.

Kolekcja Matejki zawiera zbiór wyrobów rzemiosła artystycznego, tkanin, ubiorów, militariów, które często służyły artyście jako rekwizyty w pracy zawodowej, a wiele z nich to niezwykłe, interesujące zabytki o znaczącej wartości artystycznej i materialnej. Takim przykładem jest unikatowy zespół narzędzi tortur uratowany przez Matejkę od zniszczenia podczas renowacji wieży dawnego ratusza. Księgozbiór Jana Matejki obejmuje starodruki od XVI do XVIII wieku, wydawnictwa historyczno-artystyczne, często z dedykacjami dla artysty. Są też prace dotyczące Jana Matejki wydane po jego śmierci czyli po 1893 roku.

Obiekty pozostające poza stałą galerią są eksponowane podczas wystaw zmiennych.

Dom Jana Matejki zarówno opracowuje znajdujące się w nim zbiory jak i popularyzuje nieznane aspekty życia i twórczości artysty.

Opracowanie: Agnieszka Zagrajek

Kierownik działu: Marta Kłak-Ambrożkiewicz