-
Rysunki Jana Matejki, które pochodzą ze szkicownika XXI zostały wykonane na "Wystawę Starożytności", która została otwarta dnia 11 września 1858 w Krakowie.
Eksponowane tam obiekty pochodziły z kolekcji Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, Magistratu i cechów miasta Krakowa, niektórych klasztorów, hr. Piotra Moszyńskiego, książąt: Jerzego Lubomirskiego, Stanisława Jabłonowskiego, Władysława Czartoryskiego i Władysława Sanguszki, hrabiów: Stadnickiego, Adama Potockiego, Jana Tarnowskiego, hrabiny Wąsowiczowej, Ordynacji Myszkowskich, Cezara Męcińskiego, pp. Karola Rogawskiego, Pawlikowskiego, Ambrożego Grabowskiego, Niedzielskiego, Strzelbickiego i innych.
Wybrane obiekty fotografował Karol Beyer. Z jego fotografii powstał "Album fotograficzne wystawy starożytności i zabytków sztuki urządzonej przez c.k. Towarzystwo Naukowe w Krakowie 1858 i 1859 r." wykonane w Zakładzie Karola Beyera (...) w Warszawie wydany w Warszawie, w 1859 roku.
Wielu artystów wykonywało studia obiektów pokazanych na wystawie. Niektórzy malowali kopie obrazów. Matejko studiami z tej wystawy wypełnił cały obszerny szkicownik. Mimo otrzymania stypendium na wyjazd na zagraniczne studia, o którym marzył od dwóch lat, pozostał w Krakowie niemal do końca grudnia. Korzyść artystyczna z wykonanej pracy była niebywała. Artysta osiągnął mistrzostwo w rysunkach - umiejętność oddania proporcji, perspektywy, światłocienia, wolumenu przedmiotów, zróżnicowania materiałów (metal, skóra, pierze, szlachetne kamienie).
Studia opracowane na tej wystawie wydobyły jego talent rysownika - niezwykle uważnego, precyzyjnego obserwatora posługującego się ołówkiem pewnie i z wprawą.
Opracowanie: Barbara Ciciora, doktor historii sztuki, kustosz MNK; autor wystaw i projektów: "Jan Matejko i średniowiecze", "Drzeworyty Jana Matejki", "Europejskie malarstwo historyczne XIX wieku"; wraz z dr Aleksandrą Krypczyk - współautor "Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach", wraz z Anną Baranową, współautor konferencji naukowej "Czy mamy dług wobec Matejki?"; koordynator projektu "Modernizacja galerii stałych Muzeum Narodowego w Krakowie". Pasjonuje się twórczością Jana Matejki i sztuką europejską XIX wieku. Opracowuje katalog rysunków Jana Matejki w zbiorach MNK.
-
Jan Matejko, Studium zbroi karacenowej hetmana Stanisława Jabłonowskiego, 1858 r. Studium zbroi karacenowej hetmana Stanisława Jabłonowskiego złożonej z szyszaka pancerza (napierśnika i naplecznika), obojczyka i naramienników. Pod zbroją oddzielnie wykonane jest studium zapięcia obojczyka z boku. Ponadto na rysunku Matejki ukazany jest kaftan pod pancerzem i na końcach jego rękawów - skórzane rękawice.
Zbroja była eksponowana na Wystawie Starożytności. Jednak w Albumie Beyera wraz ze zbroją eksponowane są karacenowe: szyszak, obojczyk, przednią część pancerza i rękawice, ponadto pod pancerzem - skórzany kaftan. Zbroi towarzyszy notatka: „N. 165, 166, 167, 168 Karacena czyli zbroja łuskowa, amarantowym axamitem podbita po Stanisławie Jabłonowskim, XVII w. własność Xcia Adama Sapiehy” (Beyer 1859, Tab. XVII). Oznaczać to może, iż do zdjęć Karola Beyera aranżowano specjalnie obiekty, nieco inaczej, niż na wystawie. Lucjan Siemieński, literat, krytyk sztuki i recenzent krakowskich wystaw, informował w Przewodniku po wystawie: „(...) spotykamy się z kilkoma pięknemi zbrojami siedemnastego wieku, i to dosyć kompletnemi, bo jest i łosiowy kaftan, jest i kolczuga, napierśnik, naramienniki, karwasze. Szczególniej ciekawa w swoim rodzaju karacena (168), miała należeć do hetmana Jabłonowskiego”.
Dziś części zbroi Jabłonowskiego: napierśnik, naplecznik, obojczyk i szyszak, znajdują się w zbiorach Działu Militariów MNK.
-
Jan Matejko, Studium koncerza i rękojeści szabli tureckiej, 1858 r. Studium koncerza tureckiego z XVII wieku i szabli w pochwie. Liczba „67” widniejąca wśród napisów Jana Matejki, wyjaśniających kolorystykę i rodzaj materiałów, z których wykonana jest broń, to numer koncerza na Wystawie Starożytności z 1858 roku, na której były prezentowane oba narysowane obiekty.
W Albumie Karola Beyera fotografii prezentującej m. in. koncerz towarzyszy informacja: „N. 67 Koncerz z pochwą jaszczurową, wysadzany kamieniami i srebrem złoconem kuty, ze zb. Piotra Hrabi Moszyńskiego.” (Beyer 1859, Tabl. XIV), zaś fotografię prezentującą m. in. rękojeść szabli, objaśniono tak: „N. 987 Rękojeść i okucie srebrne, turkusami wysadzane, od szabli Jana III, ze zbiorów po ś. P. Konstantym Świdzińskim.” (Beyer 1859, Tabl. XXXI).
Obecnie koncerz znajduje się w Dziale Militariów Muzeum Narodowego w Krakowie.
-
Jan Matejko, Studium skórzanych rękawic i ponadto części zbroi karacenowej hetmana Stanisława Jabłonowskiego, 1858 r. Szyszak, z dorobionym współcześnie, brakującym nosalem, znajduje się w zbiorach Działu Militariów Muzeum Narodowego w Krakowie; pochodzi z kolekcji kardynała Adama Sapiehy.
-
Jan Matejko, Studium szyszaka pappenheimer, 1858 Studium hełmu typu szyszak pappenheimer, 2. połowa XVI – 1 połowa XVII w.
Na Wystawie Starożytności eksponowane były takie szyszaki, o czym świadczą zdjęcia w Albumie Karola Beyera. Hełm narysowany przez Matejkę pochodził z kolekcji książąt Lubomirskich, której część obecnie znajduje się w Lwowskim Muzeum Historycznym, o czym możemy przekonać się porównując szczegóły: niemal zakryty najwyższy otwór w policzku, zachowany pasek przy tym policzku, ta sama liczba folg, koluszko na szczycie dzwonu.
-
Jan Matejko, Studium niekompletnej zbroi, 1858 r. Studium niekompletnej zbroi złożonej z kirysu, niemal niewidocznego na rysunku naplecznika, karwasza i szyszaka.
Napierśnik był eksponowany na Wystawie Starożytności, o czym świadczy fotografia w Albumie Karola Beyera wraz z towarzyszącym objaśnieniem: „N. 2006 Kirys z blachy żelaznej z XVI w. (...) Ze zbiorów Jerzego Xcia Lubomirskiego w Przeworsku i Krakowie” (Beyer 1859, Tab. XV). Szyszak taki, jak na rysunku Matejki, ukazany jest bez opisu na tej samej tablicy w Albumie, w centrum niższego rzędu.
-
Jan Matejko, Studium łuku refleksyjnego i detali strzał, 1858 r. Studium łuku refleksyjnego i detali strzał. Łuk jest odkształcony wskutek pozbawienia go cięciwy, por. studium innego łuku IX/604.
W Albumie Beyera znajdują się fotografie łuków z objaśnieniem: „N. 63 Dwa Łuki tatarskie z XVII w. zb. Piotra Hr. Moszyńskiego” (Beyer 1859, Tabl. XXI). W obu łubiach eksponowano niepoprawnie strzały zamiast łuków. Łuk przedstawiony przez Matejkę widnieje na zdjęciu z prawej strony. Na tym samym zdjęciu pokazane są m.in. łubie oraz sajdak złożony z łubia i kołczanu, który to kołczan również narysował Matejko.
-
Jan Matejko, Pastorał romański Praca ze szkicownika XX.
-
Jan Matejko, Kusza Praca ze szkicownika XX.
-
Jan Matejko, Uzda Praca ze szkicownika XXI.
-
Jan Matejko, Czapka Praca ze szkicownika XXI.
-
Jan Matejko,Teorban Praca ze szkicownika XXI.
-
Jan Matejko, Studium zegara wieżyczkowego Praca ze szkicownika XXI
-
Jan Matejko, Jatagan Praca ze szkicownika XXI.
-
Jan Matejko, Studium zegara Boulle Praca ze szkicownika XXI.
-
Jan Matejko, Pastorał Ponętowskiego
