Zmarł prof. Zdzisław Żygulski
Pogrzeb prof. Żygulskiego odbędzie się we wtorek, 19 maja o godz. 12.00 na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie.
DODAJ WPIS DO KSIĘGI KONDOLENCYJNEJ
* * *
Był nestorem polskiej historii sztuki, uczonym wyjątkowo wszechstronnym, o ogromnej rozpiętości zainteresowań – od rzemiosła po wielką sztukę europejską. Znawcą i teoretykiem muzealnictwa, stale podróżującym po świecie ciekawym nowych, fascynujących form architektonicznych. Był niezwykle popularny wśród pracowników polskich muzeów i bardzo przez nich lubiany. Był ich nauczycielem i autorytetem; mimo "kryzysu muzeów" zanalizowanego przez Jeana Claira – wierzącym w misję tej instytucji. Głęboko przywiązany do kultury polskiej, był jej wybitnym przedstawicielem, potrafiącym łączyć to przywiązanie ze znajomością kultury Bliskiego Wschodu, co zaowocowało kilkoma książkami. Pisał nie tylko dla uczonych, bo dzięki szlachetnej polszczyźnie trafiał także do czytelników niebędących fachowcami w jego dziedzinie.
Zdzisław Żygulski junior, syn profesora germanistyki Zdzisława Żygulskiego seniora, urodził się w Borysławiu 18 sierpnia 1921 roku, ale młodość spędził we Lwowie, gdzie w maju 1939 roku zdał maturę w klasycznym III Gimnazjum im. Króla Stefana Batorego. Wojnę przeżył we Lwowie, skąd w 1945 roku został ekspatriowany do Krakowa, do którego niejako powrócił, tu bowiem od dawna mieszkała jego dalsza rodzina.
Początkowo studiował ekonomię, rozpoczętą jeszcze we Lwowie, jednak szybko porzucił ten kierunek i zapisał się na anglistykę, a po jej zlikwidowaniu – na historię sztuki, która stała się nie tylko jego zawodem, ale i życiową pasją. Jeszcze w czasie studiów, w roku 1949, rozpoczął pracę w Muzeum Czartoryskich, co zadecydowało o całej jego przyszłości naukowej. Niezwykła różnorodność tych zbiorów, zapoczątkowanych w puławskiej Świątyni Sybilli i Domu Gotyckim, uchroniła Profesora od wąskiej specjalizacji, typowej dla wielodziałowych muzeów. Zdzisław Żygulski jun. przejął zainteresowania księżnej Izabeli Czartoryskiej, zafascynowany jej osobowością, stał się jej prawdziwym naukowym spadkobiercą, opracowując przez dziesiątki lat zebrane przez nią dzieła i przedmioty. Oświeceniowo-narodowa idea instytucji muzeum, ucieleśniona w kolekcji księżnej, stale patronowała jego twórczości.
Tak widziany życiorys uczonego uderza niezrównaną konsekwencją i jednolitością. Początkowo kierował działem militariów, z czasem zajął się muzeologią, bronioznawstwem, sztuką orientalną, rzemiosłem artystycznym. Czerpał z całego bogactwa zbiorów przy krakowskiej ulicy św. Jana 19. Szczególny stosunek do języka angielskiego oraz oparcie na doświadczeniach angielskiej historii sztuki ukształtowały brytyjski model intelektualny przyszłego uczonego, który wśród Anglików miał najwięcej naukowych partnerów i przyjaciół. Od dzieciństwa znał wagę "obcej mowy" – z domu i ze szkoły wyniósł znajomość francuskiego, niemieckiego, łaciny i greki, potem nauczył się rosyjskiego i włoskiego. Głęboki patriotyzm łączył zawsze z wielkim szacunkiem dla starych kultur światowych, wysoko cenił racjonalizm i hart ducha, humor charakterystyczny dla świata anglosaskiego.
Decyzja wstąpienia do Muzeum Czartoryskich, które od roku 1950 jest oddziałem Muzeum Narodowego w Krakowie, zapoczątkowała powołanie trwające ponad sześćdziesiąt lat. Twórczyni muzealnych Puław poświęcił w 1958 roku swoją rozprawę doktorską Dzieje zbiorów puławskich. Świątynia Sybilli i Dom Gotycki. Profesor przyczynił się też do rozsławienia na całym świecie stworzonej przez nią instytucji. Na parę lat, od 1975 roku, Muzeum Czartoryskich stało się światowym centrum bronioznawstwa, wówczas bowiem, w Paryżu, Profesor został wybrany na prezesa Międzynarodowego Strowarzyszenia Muzeów Broni i Historii Wojskowości (International Association of Museums of Arms and Military History, IAMAM). Do Krakowa przyjeżdżało wówczas wielu wybitnych badaczy broni z całego świata. Od 1972 roku jako członek polskiego Komitetu Narodowego ICOM – Międzynarodowej Rady Muzeów uczestniczył w kongresach zagranicznych. Współdziałał w wielu głośnych wystawach polskich za granicą; w 1955 roku założył Muzeum Adama Mickiewicza w Stambule.
Był wspaniałym uczonym i pedagogiem; profesorem zwyczajnym został w 1987 roku. Wykładał w Polsce i za granicą, między innymi w Stanach Zjednoczonych. Był wieloletnim prezesem Stowarzyszenia Miłośników Dawnej Broni i Barwy. Poznawał świat podczas licznych podróży.
Był autorem 33 książek i ponad 300 artykułów, nie licząc publikacji w prasie. Jako zapalony fotograf swoje książki ilustrował głównie własnymi zdjęciami. Do tych ważniejszych należą: Broń w dawnej Polsce na tle uzbrojenia Europy i Bliskiego Wschodu (1975 i 1982), Stara broń w polskich zbiorach (1982), Sławne bitwy w sztuce (1996), Husaria polska (2000), Sztuka turecka (1988), Sztuka perska (2002), Sztuka mauretańska i jej echa w Polsce (2005), Światła Stambułu (1999), Muzea na świecie. Wstęp do muzealnictwa (1982). Zagraniczny rozgłos zyskały zwłaszcza jego trzy rozprawy: o Damie z gronostajem Leonarda da Vinci, o Lisowczyku Rembrandta z Galerii Fricka w Nowym Jorku i obrazie Bitwa pod Orszą. Rozprawy te udowodniły, jak ważna dla historyka sztuki jest znajomość rzemiosła artystycznego. Książka Profesora Dzieje polskiego rzemiosła artystycznego uzyskała nagrodę Friends of Polish Art – towarzystwa polonijnego w Detroit. Prace Uczonego są wciąż wysoko cenione, Profesor otrzymał wiele odznaczeń państwowych i miejskich, wśród nich, w 1996 roku, Komandorię Orderu Odrodzenia Polski.
Profesor był czynny do niemal ostatnich dni. W 2014 roku opublikował fascynującą rozprawę o tzw. Tarczy Wróżebnej Jana III Sobieskiego w znanym międzynarodowym piśmie "Artibus et Historiae". We wrześniu 2014 roku udzielił błyskotliwego intelektualnie przekornego wywiadu dla pisma "ARTTAK". W lutym 2015 roku ukończył książkę Muzeum Narodowe w Krakowie. Ludzie. Dzieła. Dokonania, pogłębioną o refleksje ogólnohumanistyczną nad rolą muzeum w kulturze nie tylko narodowej.
Będzie nam wszystkim bardzo brakowało Jego promienności i błyskotliwego, mądrego, niebanalnego stosunku do świata nie tylko sztuki.
prof. Teresa Grzybkowska,
Członek Rady Muzeum Narodowego w Krakowie
* * *
MATERIAŁY WIDEO W SERWISIE MEDIATEKA
O Muzeum subiektywnie: prof. Zdzisław Żygulski jun.
- Część I: Wycieczka do Krakowa
- Część II: Studia w Krakowie
- Część III: Początek pracy w Muzeum XX Czartoryskich – oddziale MNK
- Część IV: Otwarcie Muzeum Adama Mickiewicza w Stambule
- Część V: Katalogowanie zbioru militariów na Malcie
- Część VI. Prezydent Międzynarodowego Stowarzyszenia Muzeów Broni i Historii Wojskowej
- Część VII: Wizyta w ZSRR
- Część VIII: Wystawa z okazji 300-lecia Odsieczy Wiedeńskiej